انگیزه ها و نتایج سفر بایدن به خاورمیانه

سفر بایدن رئیس جمهور ایالات متحده به خاورمیانه از 13 تا 16 جولای 2022، بار دیگر تأیید کرد که منافع آمریکا، جایگایی خود را بر مواضع و نظرات حزبی تحمیل می کند و بر آنچه که حزب دموکرات همیشه ترویج آنرا ادعا کرده است. دموکراسی، آزادی های عمومی و حقوق بشر از ارکان اصلی سیاست خارجی و روابط آن با کشورها اعلان شده است. بایدن با به قدرت رسیدن در جنوری 2021 بر این سیاست تاکید کرد و موضعی غیردوستانه در قبال برخی  کشور مهم عربی اتخاذ کرد. اما شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی طی حدود یک و نیم سال از زمانی که بایدن قدرت را به دست گرفت و او را به عقب‌نشینی سوق داد، بسیار تغییر کرده است، اما بدون اینکه از احساس قدرت در مقابل دیگران دست بکشند، قایل شوند که  آنها قوی شده‌اند. لذا میبایست که نظر و نقشی برایشان گرامی بدارند.

بایدن تحت تأثیر چندین عامل قدرتمند به خاورمیانه آمد، از جمله:
۱-  درک آمریکا از واقعیت نقشه روابط و توزان در خاورمیانه که جایگزینی برای نقش و روابط آمریکا با کشورهای منطقه به نمایندگی از روسیه و چین و حتی طرف های دوستانی عرب ها  در ناتو مانند فرانسه و آلمان. البته که تاثیری گزاری نقش آنها به طور کامل جایگزین ایالات متحده آمریکا نخواهند شد، اما آنها در نفوذ و مراکز قدرت در منطقه با آن شریک شده اند و جایگایی کنونی آنها بین حضور فیزیکی و نظامی، اقتصادی، تجاری، سیاسی و فناوری آشکار است. بنابرین باید با سفر خویش روشن کرد که واشنگتن مجبور شد همه آنچه را که می‌گفتند خاورمیانه دیگر منطقه اولویت‌دار منافع آمریکا نیست، پس بگیرد، اگرچه این عقب‌نشینی تا حدودی دیر هنگام انجام شد.
۲- پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین و سیاست تشدید تنش نظامی واشنگتن و متحدانش علیه روسیه از طریق ارائه تسلیحات، تدارکات، منابع مالی و اطلاعات به اوکراین و اعمال شدیدترین تحریم های اقتصادی، تجاری و مالی علیه روسیه، که اثرات آن بر افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی و بروز بحران اقتصادی در خود ایالات متحده و همه متحدان آن و همه کشورهای جهان تأثیر گذاشته و منجر به کاهش محبوبیت رئیس جمهور بایدن به پایین ترین سطح شده است. این نیز باعث شد که حزب دموکرات نسبت به احتمال زیاد از دست دادن اکثریت خود در انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا در هر دو مجلس سنا و مجلس نمایندگان در نوامبر 2022 بسیار نگران باشد. وضعیت نارضایتی شدید، شکاف آشکار و پنهان در ناتو، ناکامی آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا در قانع نشدن امکان‌پذیری سیاست تشدید تنش، ادامه جنگ در اوکراین و وضعیت نگرانی عمیق در کشورهای اروپایی درباره عدم وجود جایگزینی برای نفت و گاز روسیه در کوتاه مدت و میان مدت می‌باشد.
۳- کشورهای عربی - به استثنای سوریه - در قبال جنگ روسیه و اوکراین موضع بی طرفانه اتخاذ کردند و تجاوز به حاکمیت و استقلال کشورها را منفور اعلان کردند و تحریم های اقتصادی و غیره را خارج از چارچوب بین المللی مردود اعلان کردند. سازمان‌ها و خواستار توقف خصومت‌ها و ورود به مذاکره برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی برای مناقشه. موضعی که واشنگتن را نگران کرد و بایدن نیاز به مشورت مستقیم با کشورهای عربی دوست ایالات متحده آمریکا را لازم دید.
۴- نگرانی ادعایی اسرائیل از پرونده هسته ای ایران و مبارزاتش علیه ایران از یک سو و مخالفت با بازگشت آمریکا به توافق هسته ای با ایران. بایدن دریافت که با مخالفت رهبران مهم کنگره آمریکا، دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان، و مخالفت اسرائیل و حامیان آن از سوی مقامات آمریکایی در مورد تمایلش برای بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، که از نظر او یکی از دستاوردهای مهم این کشور است، مواجه است. 
۵- با وجود نفرت بایدن از ترامپ، و بیگانگی بین نظریات آنها، برای اقتصاد آمریکا که بحران شدیدی را پشت سر می گذارد، دشوار است آنچه را که ترامپ قبلاً از سرمایه گذاری حدود 450 میلیاردی عربستان در آمریکا به دست آورده بود نادیده بگیرند. علاوه بر سهم عربستان سعودی در اوراق خزانه داری آمریکا و خریدهای آن، از تسلیحات، قطعات یدکی و تجهیزات نظامی آمریکا و اهمیت حفظ همکاری با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به خاطر منافع آمریکا. این امر علاوه بر احیای روابط ایالات متحده با سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، مصر، اردن و عراق است.

بایدن سفر خود به منطقه را در اسراییل آغاز کرد. بایدن در حمایت نظامی، سیاسی و اقتصادی آمریکا از اسرائیل بسیار فراتر رفت و با امضای بیانیه اورشلیم برای همکاری راهبردی بین ایالات متحده و اسرائیل با تمام قوای موجود، این کشور را نسبت به نگرانی های خود در مورد ایران و پرونده هسته ای ایران اطمینان داد.
سفر بایدن به اراضی  فلسطین و دیدار حدود یک ساعته او با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، جبران کمک های فکری و مالی به بیمارستان های فلسطینی و آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) بود. تعهدی برای دستیابی به آنچه قبلاً وعده داده بود برای افتتاح کنسولگری آمریکا در بیت المقدس شرقی و بازگشایی دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در واشنگتن و پاسخ به درخواست فلسطین برای حذف نام این سازمان از لیست سازمان های تروریستی آمریکا. بایدن حمایت خود را از راه حل دو کشوری اعلام کرد، اما به سرعت گفت که این یک امید دور در شرایط فعلی است. این امر تأیید می کند که بایدن چهار سال حکومت خود را بدون هیچ دستاوردی برای فلسطینی ها سپری کند، جز وعده های شکسته.

بایدن قبل از ورودش به منطقه، تقاضای ایجاد یک اتحاد نظامی آمریکایی، عربی و اسرائیلی در مقابله با ایران را به وضوح رد کرد و کشورهای شورای همکاری خلیج  تأیید کردند که ایران همسایه‌ای است که با آن فرهنگ مشترک دارد. دین، و خواستار عدم دخالت و حسن همجواری بود که بایدن را بر آن داشت و ایده همکاری را مطرح کرد. خلیج (تنگه هرمز) اما تاکنون هیچ اظهارنظری از طرف عربی دریافت نکرده است.
عربستان سعودی و امارات متحده عربی به درخواست بایدن برای افزایش تولید نفت و گاز خود بر اساس پایبندی به تصمیمات اوپک و اعضای ناظر آن به رهبری روسیه پاسخی مثبت ندادند و در حال حاضر حدود 12 میلیون بشکه در روز تولید می کنند. و این افزایش تاثیر چندانی بر قیمت فعلی نفت نخواهد داشت. لازم به ذکر است که عربستان سعودی و مصر با استفاده از قیمت پایین، مقادیری نفت روسیه را وارد می کنند.
کشورهای عربی بر لزوم پایبندی به راه حل دو کشوری برای مسئله فلسطین تاکید کردند و عادی سازی روابط با اسرائیل باید بر اساس ابتکار عمل اعراب باشد. عربستان سعودی اجازه عبور هوانوردی غیرنظامی اسرائیل از حریم هوایی خود را به عنوان عادی سازی با اسرائیل تلقی نکرد و آن را صرفاً تعهد به توافقنامه بین المللی هوانوردی غیرنظامی تعبیر کرد که باعث صرفه جویی در هزینه های پرواز و قیمت بلیط هواپیمای غیرنظامی اسرائیل می شود و مدت پروازها را کاهش می دهد. 
با توجه به وضعیت بی‌علاقگی در روابط ایالات متحده و عربستان از زمان روی کار آمدن بایدن، عربستان سعودی به طور غیرعادی مشتاق پذیرش رسمی رئیس‌جمهور آمریکا بر اساس اصل عمل متقابل بوده است، زیرا روسای جمهور آمریکا مهمانان خود را از پادشاهان پذیرایی نمی‌کنند. روسای جمهور نه در فرودگاه، اما در کاخ سفید، پذیرای می شوند، بایدن، در  عربستان سعودی در دم دروازه کاخ صلح در جده، پذیرایی و به ملک سلمان بن عبدالعزیز ملحق شد. ولیعهد سعودی در اجلاس سران آمریکا و عربستان سعودی و در اجلاس امنیت و توسعه جده ریاست طرف های سعودی و عربی را بر عهده داشت. یک روز به روابط عربستان و آمریکا اختصاص داده شد تا از بین بردن بی‌تفاوتی، اگر نه بین رهبران، مهم‌ترین چیز بین منافع و تاکید بایدن بر مشارکت استراتژیک و امنیتی با عربستان سعودی و تمایل به امضای بسیاری از توافق‌ها و یادداشت‌ها تاکید داشت. تفاهمی که به همه زمینه‌های روابط بین دو کشور مربوط می‌شود و روابط را احیا می‌کند و بر اهمیت آن‌ها تاکید می‌کند، زیرا از ترس آنچه که بایدن می‌گوید، خلأ پر شده توسط روسیه، چین و ایران است.

بایدن از رهبران عرب که با آنها دیدار کرد، چه در سطح دوجانبه یا جمعی، پیام روشنی دریافت کرد که در روابط با ایالات متحده آمریکا منافع استراتژیک مهم و مستمری وجود دارد، اما بر اساس منافع مشترک و احترام متقابل است. آنها مانع برقراری تماس ها و روابط بین کشورها نمی شوند، توجه به منافع کشورهای عربی و مواضع سیاسی آنها در همه مسائل منطقه ای و بین المللی مهم است و همکاری ایالات متحده برای تعامل عادلانه سیاسی مهم است.