آیا کمک‌های ترکیه فراتر از افراد گروه طالبان در افغانستان توزیع خواهند شد؟ ـ مجله‌ی اورال

امروز محموله‌ی کمک‌های بشردوستانه کشور ترکیه حاوی ۷۵۰ تن مواد خوراکی به افغانستان رسید. سفارت ترکیه روز سه شنبه، ۱۹ دلو در پیامی در صفحه توئیتر خود نوشته است که محموله‌ی کمک‌های بشردوستانه این کشور توسط جهاد ارگین، سفیر این کشور در افغانستان به مقام‌های طالبان در بندر تُرغندی ولایت هرات تسلیم داد شده است؛ بیشتر این کمک‌ها شامل مواد خوراکی است.

سفارت ترکیه در کابل می‌گوید دولت ترکیه به کمک‌های بشردوستانه خود به مردم نيازمند افغانستان ادامه می‌دهد. در آینده‌ی نزدیک کمک های بیشتری به افغانستان فرستاده خواهد شد.

این کمک‌ها توسط هلال احمر  ترکیه جمع‌آوری گردیده و به افغانستان فرستاده شده است. طالبان از این کمک‌های ترکیه استقبال کرده و از آن کشور خواسته‌اند که به کمک‌های بشری به مردم نيازمند افغانستان ادامه دهد.

این در حالیست که هفته گذشته چین نیز از فرستادن کمک‌های بشردوستانه حاوی صدها تن مواد خوراکی به افغانستان خبر داده و گفته این کمک‌ها به زودی به این کشور خواهد رسید.

ترکیه و ایران دو کشوری هستند که در ظاهر تمایل به نمایش رابطه‌ای صمیمی با گروه طالبان ندارند. اما در خفا سال‌هاست که این گروه را پنهانی حمایت و تقویت می‌نمایند.

چندی قبل آنکارا میزبان هیئتی از گروه طالبان بود. در ترکیب این هیات سرپرست وزارت امور خارجه طالبان و هیئت همراه او به ترکیه سفر کرد. سفر هیئت مزبور، بازتاب گسترده ای در رسانه‌های ترکیه پیدا کرد و اغلب روزنامه‌های چاپ آنکارا و استانبول در آن هنگام در صفحه نخست، عکس این خبر را چاپ کردند.

میزان استقبال و تحویل گرفتن طالبان توسط ترکیه
دستگاه دیپلماسی ترکیه نشان داد که در برابر دوربین رسانه‌ها، تمایلی به تحویل گرفتن طالبان نداشتند و ترجیح می‌دادند در ظاهر سرد باشد اما در پشت پرده، چانه زنی را با شور و هیجان، ادامه دادند. برای تبیین ابعاد این هدف متفاوت و متناقض رسمی – رسانه‌ای، را می‌توان بررسی و پی‌گیری کرد.

در هنگام این دیدار از هیئت طالبان استقبال رسمی به عمل نیامد و مقام مسئول سطح عالی وزارت امور خارجه به پیشواز هیئت امیرخان متقی نرفت و به جای انتشار عکس خوش‌آمدگویی در کنار زینه‌های  طیاره، به انتشار عکس‌ها و تصاویری اکتفا کردند که نشان می‌داد هیئت طالبان بدون حضور مقام ترک، از سالن وی آی پی فرودگاه آنکارا خارج شده و سوار خودروهای رسمی دولتی شدند که البته فاقد تشریفات و اسکورت مرسوم و سطح بالا بود. برخی از طرفداران اکرم امام اوغلو شهردار استانبول که به عنوان رقیب بالقوه اردوغان شناخته شده، به این اشاره کردند که استانداری ازمیر در سفر امام اوغلو به این استان، اجازه نداد که او و خانواده و همراهانش از سالن وی آی پی فرودگاه استفاده کنند اما در آنکارا پایتخت، این سالن در اختیار گروهی قرار گرفته که اهداف آن، انطباقی با ارزش‌های جمهوری ترکیه ندارد.

همچنین در جریان این دیدارها در  هیچ عکسی از دو هیئت ترکیه و طالبان، خبری از پرچم افغانستان و طالبان نبود. در حالی که در همان روز های حضور متقی در ترکیه، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، وزیر امور خارجه اندونزی و سفرای چند کشور را در دیدارهای جداگانه را به حضور پذیرفته بود، اما خبری از دیدار او با مقامات طالبان گزارش نشد و پیداست که دستگاه دیپلماسی ترکیه ترجیح داده که در نخستین تماس رسمی با دولت موقت طالبان، به دیدار در سطح وزیر اکتفا کند. همچنین در این دیدار وزیر امور خارجه ترکیه پس از دیدار با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان و هیئت همراه وی، برخلاف روند معمول، کنفرانس خبری مشترک ترتیب نداد و به تنهایی در یک نشست خبری به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. همین طور بسیاری از رسانه های ترکیه از این موضوع خبر داده اند که آنکارا از هیئت طالبان دعوت کرده تا برای انجام مذاکره با چاووش اوغلو، به ترکیه سفر کند. اما مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، ترجیح داد این موضوع را به شکل دیگری بیان کند. چاووش اوغلو در مورد چند و چون هماهنگی این سفر گفت:« هیئت مذکور پس از دیدار با نمایندگان کشورهای مختلف از جمله آمریکا در دوحه  پایتخت قطر، شب گذشته درخواست خود برای سفر به ترکیه را مطرح کردند و ما نیز موافقت خود را اعلام کردیم.» چنانچه چاووش اوغلو از سیاستمدارانی است که خبر کوچک ترین اقدامات، سفرها و حتی دیدارهای غیررسمی و محلی را نیز در حساب شخصی توییتر خود منتشر می کند. اما بررسی پیام های توییتری چاووش اوغلو در آن روزها  نشان داد که او خبر دیدار با وزرای امور خارجه لیبی، اندونزی و کشورهای دیگر را منتشر کرده و در مورد گفتگو با امیرخلان متقی، از انتشار عکس و پیام، خودداری کرده است. همین اتفاق در وبسایت اینترنتی وزارت امور خارجه ترکیه نیز روی داده و در حالی که خبر تمام دیدارها به طور منظم و بدون تاخیر بر روی سایت مزبور قرار می گیرد، خبری از عکس و خبر سفر هیات طالبان به آنکارا نیست و دیپلمات هایی همچون تانژو بیلگیچ سخنگوی دستگاه دیپلماسی ترکیه، یاووز سلیم کران و سدات اونال معاونین وزیر نیز، خبری در این خصوص منتشر نکردند.

ژست روشنفکرانه چاووش اوغلو در برابر طالبان
اظهارات مقامات آنکارا نشان داده که آنها می خواهند مواضع خود را به عنوان مواضع و اهداف منطبق با سیاست ها و درخواست های سران اتحادیه اروپا نشان دهند. به همین خاطر بر چند موضوع مهم تاکید کرده اند:

۱.ضرورت حفظ حقوق زنان و دختران افغانستان؛
۲. تلاش برای تداوم ارسال کمک های بشردوستانه به افغانستان؛

۳. تاکید بر ضرورت فراگیر بودن دولت و حضور نمایندگان تمام اقوام و مذاهب در کابینه امارت طالبان.

روز قبل همزمان با سفر هیئت طالبان به آنکارا، چند نهاد مدنی و یک حزب سیاسی زنان ترکیه، با انتشار بیانیه و توییت، به این سفر واکنش منفی نشان داده و اعلام کردند، استقبال از نمایندگان گروهی که حقوق زنان و دختران افغانستان را به رسمیت نمی شناسد، نشانه پسرفت در توجه جمهوری ترکیه به حقوق بشر است. مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه در دیدار با سرپرست وزارت امور خارجه دولت موقت طالبان افغانستان، درخواست کرده که طالبان اجازه دهد، دختران به مدارس بازگردند.

چاووش اوغلو پس از دیدار با امیرخان متقی گفت:«دولت طالبان اعلام کرد که اگر مهاجران افغانستانی بخواهند به کشور خود بازگردند، هر حمایتی لازم باشد انجام خواهند داد. توصیه‌ هایمان را در خصوص تحصیل دختران و اشتغال زنان را بار دیگر به اشتراک گذاشتیم. امروز بار دیگر تاکید کردیم که برای تامین وحدت در افغانستان باید دولتی فراگیر تشکیل شود.»

چاووش اوغلو با تأکید بر اینکه اقتصاد افغانستان نباید سقوط کند، گفت:«ما گفتیم که کشورهایی که حساب ها و پول های خارجی افغانستان را مسدود کرده اند باید از نظر پرداخت حقوق نیز انعطاف پذیری بیشتری داشته باشند.»

همچنین  رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز در آخرین کنفرانس مجازی اعضای گروه 20 با محوریت افغانستان، بر همین موارد تاکید کرده است.

اما سوال اینجاست: آیا ترکیه برای به رسمیت شناختن امارت طالبان و توسعه روابط خود با افغانستان تحت حاکمیت طالب ها، این محورها را به عنوان شروط بدون چون و چرا بر روی میز مذاکره خواهد گذاشت؟ ولی مشکل  است که پاسخ مثبت برای این سوال یافت.

چرا که شیوه عملگرایانه سیاست خارجی ترکیه و همچنین برجسته شدن اهمیت روابط ترکیه با پاکستان و تلاش برای ادامه نفوذ در آسیای میانه، مجموعاً شرایطی پدید آورده که ترکیه در پشت پرده مذاکرات خود، همچنان خواهان در اختیار گرفتن کنترل امنیتی میدان هوایی کابل و موضوعاتی از این دست است و اگر امتیازات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی از طالبان بگیرد، در خانه ماندن یا به مدرسه رفتن دختران افغانستان، نمی تواند به معضلی در روابط ترکیه – طالبان تبدیل شود.

در همین حال، توجه به این نکته نیز ضروری است که طالبان تاکنون در تمام مواضع و اقدامات خود نشان داده که برخلاف خواست ترکیه، توجهی به حضور ازبک‌ها، ایماق‌ها، ترکمن‌ها و دیگر گروه‌های دینی و مذهبی و قومی افغانستان در ساختار قدرت ندارند و زیر بار این درخواست‌های تظاهری ترکیه نمی‌روند.

در نتیجه این موضوع نیز تنها می‌تواند دستاویز و کارتی برای چانه‌زنی و امتیازگیری بیشتر باشد و مانعی برای دخالت و توسعه روابط ترکیه و طالبان تبدیل نمی‌شود.

با در نظرداشت تمام این موضوعات و روابط ترکیه با طالبان قبل از سقوط حکومت جمهوری در افغانستان  به وضاحت می‌توان گفت که کمک‌های اولیه ترکیه به افغانستان بیشتر به گروه طالبان است تا اینکه برای مردم فقیر و گرسنه افغانستان باشد.