تجلی هنر در مرکز فرهنگی کاتب

تجلی هنر در مرکز فرهنگی کاتب

تیمور غزنوی

هنر، یکی از ابزارهای زیباییشناختی زندگی است. روح تمایلات و خواست‎های زندگی جوامع بشری در قالب هنر آن جامعه تجلی می‎یابد. هنر، نقش بارزی را برای هم‎زیستی، زیبا زیستی و زندگی ایده‎آل، بازی می‎کند. جامعۀ با احساس و با تخیل، یک جامعۀ هنرمند و هنر پرور است؛ هنر می‎تواند که در این‎جا به رشد و بالندگی خود برسد. هنر با این ویژگی‎های خود، تأثیر بسزایی در زندگی انسان‎ها دارد و در سمت و سو دهی جامعه، نقش بازی می‎کند. از این میان، هنر موسیقی، یکی از قدیمی‎ترین و تأثیرگذارترین هنر بشر است که در هر مقطع تاریخی زندگی بشر تجربه شده است. انقلاب، حماسه، عشق و عاطفه، همه در قالب هنر موسیقی بازتاب داده شده است/می‏شود. هنر موسیقی، به رغم تمامی مخالفت‎ها و دشمنی‏های که در برابر آن، در جوامع سنتی و مذهبی وجود دارد، اما توانسته است که صدای  دل‎انگیز و الهام بخش خود را از این میان بلند کند و به صدای دادخواهی همۀ توده‎ها مبدل شود.

در آستانۀ گشایش مرکز فرهنگی کاتب در شهر بیفرویک هالند، هنر موسیقی تجلی ویژه‎ای داشت. در واقع، بخشی از هویت فرهنگی ما در قالب موسیقی ما بازتاب داده می‏شود. تجلی بخش این هویت، صداهای جاویدان، نواهای دل‎انگیز و حنجره‎های طلایی اسطوره‎های موسیقی ما است. این صداها با پشت پا زدن به قیودات خشک جامعۀ سنتی بلند شده است. نواختن و شنیدن موسیقی به این سادگی نبوده است که در این خامه مرقوم می‎شود. با چی دشواری‎های نبوده است که تارهای دمبوره؛ تارهای زندگی انسان‎های آواره و حیران به صدا در آمده است که حتا اکنون نمی‏توان چنین دشواری را تصور کرد. ریاست مرکز فرهنگی کاتب، در آستانۀ گشایش این مرکز، با دعوت از ستاره‎های طلایه‎دار، صداهای جاویدان و چهره‌های ماندگار موسیقی کشور، برنامۀ خود را شکوه‎مند نمود و به پاسداشت از حفظ اصالت فرهنگی و نقش مؤثر هنر و هنرمندان در ایجاد صلح و هم‌دیگر پذیری، از طلایه داران و اسطوره‌های موسیقی کشور با اهدای لوح تقدیر، قدردانی و سپاس‎گزاری نمود. داود سرخوش، عبدالوهاب مددی و امان یوسفی، سه چهرۀ ماندگار موسیقی و هنری کشور، مهمانان ویژۀ این برنامه بودند.

آن‌جا که صحبت از هنر و موسیقی است، نمی‎شود که از داود سرخوش سخن به میان نیاورد. سرخوش، قلب تپندۀ هنر و موسیقی است. داود، فریاد رهایی است؛ رهایی از ظلمت تاریخ و رسیدن برای عدالت. فریادهای عدالت‎خواهی در ترانه و دمبورۀ او طنین افگنده است. بدون مبالغه، شناخت موسیقی ما، بدون شناخت داود سرخوش ممکن نیست. به جز داود سرخوش، چه کسی می‎تواند در «سرزمین من»، قلب «داغدار» ما را به تصویر بکشد و از بی‎خانمانی ما فریاد بر آرد. «غم دوری وطن» فقط با نوای سرخوش «کَنده» می‎شود. تنها سرخوش است که در حسرت شکوه بامیانِ آرزوها «آه» می‎کشد و در حسرت دوری دیار، می‎گوید «آدم بوره به میهن بخوانه بخوانه». سرخوش، مسیر سرخوشی‎های تاریخ ما را رقم می‎زند. اهدای لوح تقدیر، کوچکترین قدردانی است که در برابر کارهای بزرگ یک رقم زن تاریخ صورت می‎گیرد.

کمتر افغانی را می‎توان یافت کهبه ترانۀ جاویدان و ماندگار «وطن عشق تو افتخارم» گوش فرا نداده باشد و چندین بار آن را با عشق و علاقه نشنیده باشد. این ترانۀ ماندگار، فقط در درون مرزهای کشور محصور نمانده بلکه مرزها را درنوردیده و هرکس آن را به عشق وطن خود شنیده است. این ترانه‎ای است که حتا رژیم‌های که در حال زیرو رو شدن بوده اند و برای برانگیختن حس هم‎وطنی و وطن دوستی مردم، آن را مدام نشر می‎کرده است. کمونیست و ملا، مجاهد و طالب، همه این ترانه را شنیده اند و حتا از این ترانه به عنوان سرود ملی استفاده شده است. این ترانه، به آواز زیبا و گیرای هنرمند پُرشور و جاویدان کشور، عبدالوهاب مددی خوانده شده است. عبدالوهاب مددی، زادۀ ولسوالی انجیل ولایت هرات است. او به نام‎های عبدالوهاب هراتی، رنجور و سرانجام با تخلص مددی، به کارهای هنری خود پرداخته است. او، زمانی به عنوان معلم ایفای وظیفه کرده سپس در رادیو افغانستان به کارهای هنری خود پرداخته است. وی در کشورهای مختلف دنیا کنسرت‎های خویش را با استقبال پُرشور هواداران خویش اجرا نموده است. عبدالوهاب مددی کتابی را نیز بنام سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان تالیف نموده است. روزگار سیاه کشور، مثل هزاران افغان بی‎خانمان این سرزمین، عبدالوهاب مددی را نیز از کشور رانده است. او اکنون در کشور آلمان زندگی دارد. مرکز فرهنگی کاتب به پاسداشت از کارهای ارزشمند این هنرمند توانمند، او را در برنامۀ افتتاحیۀ این مرکز دعوت نموده و برایش لوح زرین تقدیر اهدا نمود.

از بامیان تا دایکندی، از جاغوری و مالستان تا به ناور، هیچ‎جایی را نمی‎توان یافت که جشن شادی مردم بدون آهنگ «شفیقه»، سر آمده باشد. «شفیق از شِیو مَیَه شَبتَل ده سرشی»، مشهورترین ترانۀ عاشقانۀ هنرمند پُرآوازۀ وطن، امان یوسفی است. او با غیچک و دمبورۀ خود عاشقی‌های جوانان ده را زمزمه می‎کرد و تابوهای زندگی مردم را می‌شکستاند. امان یوسفی، تنها از عاشقی‌ها نغمه سر نمی‎دهد بلکه درد ویرانی و مصیبت‌های آدم‌های این دیار نیز در ترانه‌های او بازتاب حقیقی دارد. تزویر، جنگ و ویرانگری، مردم را پارچه‌پارچه ساخته و فضای آشتی را مخدوش ساخته است. برداشتن این شکاف‌های عمیق تنها از راه هنر ممکن است؛ ترانه‎های امان یوسفی را می‏توان مرهمی برای این زخم‎ها دانست. بیرارو دوست و دشمن مو شریکه/ که خاک و آب و میهن مو شریکه؛ این فریاد شیرین امان یوسفی است که همه را به هم‎دلی فرا می‏خواند. فریادهای هم‌دلی این هنرمند را می‎توان مرهم واقعی در برابر زخم تبعیض، نفرت و کینه خواند. با چنین نقشی که این هنرمند نیکونگر با هنر خود بازی می‎کند، نمی‏شود که او را شایستۀ تقدیر و تمجید نشمرد. او به پاس همین نقش بارز هنری خویش، لوح تقدیر مرکز فرهنگی کاتب را از آن خود نمود.