به بهانه هشتم مارچ؛ نگاهي گذرا به وضعيت زنان در افغانستان

در آستانه هشتم مارچ(روز جهانی همبستگی زنان) و همزمان با گرامیداشت از این روز در افغانستان، شماري از تحليلگران و برخی از زنان می‌گویند که نهادهای مسئول و مقام‌های دولتی در سال‌های اخیر،  ضمن گرامیداشت از روز زن، وعده‌ ها و دل خوشي هاي بسياري را در ارتباط به بهبود وضعيت زندگی زنان داده‌اند.

به گفته آنان اما تا کنون هيچكدام از اين وعده‌ها عملی نشده و وضعيت برای زنان دشوار تر و بدتر شده است.

آنان، گسترش نا امنی‌ها در کشور ، افزایش خشونتها خصوصا تجاوزهای جنسی بر دختران و زنان ، عدم دسترسی زنان به مراکز آموزشی و صحی را مشکلات اصلی زنان در افغانستان خوانده اند.

در همین حال عدم تطبیق قانون منع خشونت علیه زنان، مانند سال‌های قبل از بزرگترین مشکلات زنان  در افغانستان بوده است. با وجود این‌که بیشتر از شش سال از توشیح این قانون توسط رییس‌جمهور می‌گذرد، اما در اکثر قضایای خشونت و تبعیض علیه زنان، نارسایی ها در دادگاه‌ها و رفتار قضایی دیده می‌شود. این مشکل نشانه ای از عدم دسترسی زنان به سیستم قضایی و محاکم عادلانه است. زنان در سراسر کشور با مراجعه کردن به محاکم، با دشواری زیادی از جمله آزار و اذیت و سو استفاده جنسی روبه ‌رو می‌شوند. قضیه‌‌ی "دیوه"که می‌خواست طلاق بگیرد، اما توسط قاضی مورد آزار قرار گرفت یا بتول مرادی وقتی برای به‌دست آوردن حقش به مراجع عدلی و قضایی مراجعه کرد، توسط سیستم قضایی متهم به خشونت علیه مردان شد و از او تقاضای رشوه گردید؛ مثال‌هایی از تبعیض آشکار علیه زنان در سیستم قضایی است.

 علاوه بر آن، کم بودن تعداد قاضیان و وکلای زن هم بر این مشکل می‌افزاید.چنانچه در جريان یکی از شرم آورترین محاکمه هاف قاضی از دختر جوانی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته بود، پرسید:"وقتی مورد تجاوز قرار گرفتی، چرا خودت را نکشتی؟"، دختر فقط نگاهش کرد اما وکیلش که یک زن بود به علامت تایید حرف قاضی سرش را تکان داد. قاضی همان سوال را دوباره از مادر دختر به گونه ای دیگري پرسید، مادر که گلویش پر از بغض شده بود از درد جیغ ميزد و گریه مي کرد. ولي نگهبان زن را صدا زدند تا صدای گریه مادر، نظم دادگاه را  برهم نزند. مرد متجاوز همچنان عربده می کشید. به زن گفتند:"ساکت شو! بی حیا تو اگر شرم داشتی این گپ را قبول نمی کردی و در جا خودت را می کشتی. حالا هم بهتر است مصالحه کنی!".

در عين حال طاهره بختیاری کارمند یک موسسه، طي مصاحبه اي به هشت صبح گفت:" هرچند تجلیل از روز جهانی زن یک اقدام خوب برای یادآوری حقوق و جایگاه زن در جامعه است، اما با وجود آن حقوق زنان به‌صورت گسترده نقض می‌شود".

 خانم بختیاری می‌افزاید که وعده‌های زیادی برای بهبود وضعیت زنان در افغانستان داده شده اما نباید انتظار داشت که این وعده‌ها تحقق ‌یابد.

 او تاکید کرد:" انتظار ما برای بهبود وضعیت زنان به این می‌ماند که دست زیر الاشه در تماشای کتله‌ آفتاب باشیم که چه وقت غروب می‌کند. وضعیت زنان در افغانستان بهبود نیافته است بلکه روز به روز بدبختی‌های بیشتری دامن‌گیر این زنان بیچاره شده‌ می شود. همه شاهد هستند که هر روز زنان از بیچارگی رو به اعتیاد می‌آورند، بر آن‌ها کارهای شاقه تحمیل می‌شود، بر کودکان خردسال تجاوز می‌شود و در کل با وضعیت‌ ناگواری چون رفتارهای غیرانسانی رو به ‌رو می‌شوند".

از سویی هم اغلب مسئولان نهادهاي ملي و بين المللي،  تماس با زنان را جهت حل و فصل نيازمندي ها و مشكلات شان خصوصا در قريه ها، دشوار عنوان کرده اند.

حميرا مسئول يكي از موسسات نارویژي فعال در افغانستان،  چشم‌ دیدش را در این مورد چنین بیان می‌کند: "زمانی که به قریه‌ها می‌رفتیم تا زنان خانواده‌ها را برای دریافت کمک‌های سازمان ثبت کنیم، همان‌طور که تمام مسئولیت‌های اجتماعی را مرد‌ها به عهده دارند، همه‌ی‌شان مردها را برای ما معرفی می‌کردند و شمار زنانی که از کمک‌های ما بهره‌مند می‌شدند، بسیار اندک بودند".

حمیرا می‌گوید: " برای ارتباط برقرار کردن با زنان، باید از واسطه کار می‌گرفتیم. گاهی حتا مجبور می‌شدیم ‌برای‌شان پول بدهیم ".

در حاليكه نزدیک به يك و نيم دهه از حضور جامعه جهاني در افغانستان می‌گذرد اما تا هنوز هم این باور وجود دارد که زنان باید در خانه بمانند و از فعاليت هاي اجتماعي و اقتصادي و حتا از دید عمومی بدور باشند.

آمار و اخباري كه تاكنون در مورد تعذیه زنان در افغانستان به نشر رسیده، نشان می‌دهند که بيشتر از 90 درصد ‌زنان افغانستان در میان سنین 15 تا 49 سال از کمبود ویتامین Dرنج می‌برند؛ دلیل عمده‎ی آن هم، ظاهر نشدن در مقابل آفتاب و عدم دسترسی به نور آفتاب می‌باشد.

زنان به‌خاطر محدودیت‌های دسترسی به آموزش، در دنیای کار نیز محدودیت دارند. مطابق گزارش بانک جهانی، تنها 16 درصد از زنان افغانستان‌ وظیفه‌ی رسمی دارند. بر اساس ‌تحقیقی که طي سال هاي اخير صورت گرفته است، پس از تحصیل، نبود کار‌ بزرگترین مشکل زنان افغانستان است.

سازمان‌های مستقل خارجی و نهادهای سازمان ملل متحد، همگی متعهد شده‌اند که برای برابری جنسیتی تلاش می‌کنند. نهادهای زنان نیز در کشورشان در پی تحقق عدالت و برابری جنسیتی می‌باشند. این سازمان‌ها تلاش دارند، زمینه‌ها را برای کاریابی زنان فراهم نمایند اما تا هنوز این تلاش‌ها تحقق نتیجه ی مطلوبی در پی نداشته اند و برای رسیدن به مساوات و برابری، فاصله‌های زیادی برای پیمودن باقی مانده‌است.

آیرین (IRIN)  از سازمان‌های بین‌المللی که در عرصه‌ی حقوق زنان در افغانستان فعالیت می کند، در یک نظر سنجی، میزان دسترسی زنان این کشور را به کار پرسیده است. در پاسخ این پرسش، سازمان‌های مختلف، پاسخ‌های متفاوتی را ارائه کرده‌اند. کمیساری عالی سازمان ملل متحد برای مهاجران (UNHCR)، میزان حضور زنان در کار را کمتر از 20 درصد می‌داند؛ اما مؤسسه‌ی نارویژی مشاوره برای پناهندگان،این رقم را29 درصد و داکتران بدون مرز، 36درصد گفته‌اند.

کاتی هاوارد، مدیر دفتر تنظیم کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد (OCHA) می‌گوید که تنها دو درصد از کارمندان ملی این سازمان، زنان بوده‌اند؛ رقمی که گفته می شود متغییر است.

او می‌گوید که «OCHA»‌ برای تطبیق برنامه‌هایش‌ در افغانستان، به صدها کارمند نیاز دارد که باید به این کارمندانش‌ افزوده شوند.

 او هم‌چنان می‌گوید:"ما در این زمینه تلاش می‌کنیم؛ دیده شود که طی یک یا دوسال آینده این وضعیت خوفناک در کابل و محلات‌ چگونه تغییر می‌کند؟ ما برای بهبود‌ی برنامه‎های خود، یک گفتمان آزاد را حول همین نکته‌ انجام داده‌ایم ".

این گفتمان که توسط دفتر تنظیم کمک‌های بشردوستانه‌ی سازمان ملل متحد (OCHA)‌ برگزار شده بود، روی تعدیل و تسهیل در معیار استخدام تأکید می کند تا ‌متقاضیانی که سند تحصیلی لیسانس دارند، به‌سادگی بتوانند با آن‌هایی که سند تحصیلی ماستری دارند، در یک پست به کار گماشته شوند.

مشکل از جای دیگری نیز ناشی می شود. زنان پیش از آن‌که به کار گماشته شوند، در مجموع نسبت به مردان‌ از سویه‌ی تحصیلی پایین‌تری برخوردار هستند.

به باور گویلهم مولینی (Guilhem Molinie)، مدیر برنامه‌ی ‌امداد‌رسانی پزشکان بدون مرز (MSF)، یافتن ‌یک کارمند صحی ‌یا یک قابله، غیرممکن نیست؛ اما خارج از شهر کابل، پیداکردن چنین متقاضی خیلی دشوار است.

 او می‌گوید، در مجموع در تمام افغانستان زنان واجد شرایط که می‌خواهند و می‌توانند کار نمایند، خیلی کم است؛ اما در ولایت‌ها پیدا کردن چنین افرادی بسیار نادر است.

او افزود: " اگر ما در ولایت‌های دور‌ نتوانیم کارمندی برای استخدام پیدا کنیم، مجبور‌یم افراد واجد شرایط را قناعت دهیم که همراه خانواده‌های‌شان به ولایت‌هایی چون خوست، قندوز و هلمند (لشکرگاه)‌ نقل مکان کنند. این ولایت‌ها از وضعیت بد امنیتی بر‌خوردارند. شرایط زندگی در آنها دشوار است، به‌خصوص در چشم‌دید کسانی که در کابل زندگی می‌نمایند، این ولایت‌ها، جای مناسبی برای زندگی کردن نیستند".

در هر حال از هشتم مارچ  روز همبستگی زنان، پس از سقوط رژیم طالبان همه‌ساله در افغانستان تجلیل می‌شود. امسال نیز در مراسم تجلیل از این روز، اشرف‌غنی رییس‌جمهور کشور گفت که فرصت‌های مساوی را براساس شایستگی برای سهمگیری بیشتر زنان در نهادهای دولتی فراهم می‌کند.