رونق موسیقی محلی در مناطق مرکزی

شماری از هنرمندان مناطق مرکزی کشور می گویند که موسیقی محلی(دمبوره و غیچک) در سالیان اخیر در این مناطق طرفداران بیشتری یافته است. آنان با ابراز خرسندی از رونق موسیقی محلی در مناطق مرکزی، از وزارت اطلاعات و فرهنگ می خواهند که برای گسترش هرچه بیشتر این هنر که جزئی از فرهنگ باشندگان این مناطق کشور به شمار می رود، توجه بیشتری بخرچ دهد. 

علی دریاب یکی از هنرمندانی که همه ساله برای اجرای آهنگ های محلی هزارگی با دمبوره به جشنواره های راه ابریشم دعوت می شود در گفتگویی با مجله اورال، استقبال مردم بامیان و بویژه جوانان از موسیقی محلی را بسیار خوب توصیف کرده است. دریاب گفت که مردم ولایات مرکزی کشور، بویژه نسل جوان باید تلاش کنند تا موسیقی سنتی خود را که از نسل های گذشته تا به امروز رسیده حفظ کنند و در پی رشد و گسترش آن باشند. او می گوید: "در شرایط فعلی که هجوم فرهنگی کشورهای بیگانه در افغانستان به اوج خود رسیده، موسیقی محلی را هم تا حدی تحت تاثیر قرار داده است و اکنون مسئولیت مردم، فرهنگیان و بخصوص جوانان است تا در راستای حفظ ارزشهای فرهنگی خود تلاش کنند". او تاکید کرد؛ با آنکه موسیقی محلی هزارگی در میان نسل جوان بامیان محبوبیت بیشتری پیدا کرده است اما عواملی چون فقر اقتصادی و فرهنگی، در هم آمیختن فرهنگ ها و موسیقی های واراداتی از کشورهای دیگر، تهدیدهایی را نیز متوجه موسیقی محلی کرده است. به گفته این هنرمند محلی که سالهاست با آله موسیقی دمبوره آواز می خواند؛ هنرمندانی که با دمبوره آوازخوانی می کنند، در کابل پایتخت کشور نیز، با اشتراک در محافل تفریحی و فرهنگی مردم، در تلاش گسترش این موسیقی هستند.

گناه کبیره؟

از سوی دیگر میرچمن سلطانی از دیگر ترانه سرایان محلی، موسیقی محلی بامیان را ترکیب جذابی از دوبیتی های هزارگی، دمبوره و غیچک میداند که در گذشته های دور وجود داشته و علیرغم موانع بسیار از جمله موانع مذهبی تا حال باقی مانده است. او به مجله اورال گفت که این نوع از موسیقی محلی تا هنوز هم نه تنها در میان باشندگان بامیان بلکه در تمام مناطق مرکزی کشور جایگاه خاص خود را حفظ کرده و از محبوبیت ویژه ای برخوردار است.

سلطانی افزود:" تا سیزده سال پیش، شنیدن موسیقی و نواختن دمبوره در ولایت بامیان گناه کبیره شمرده می شد اما اکنون زمینه گسترش این موسیقی در این ولایت فراهم شده و بر علاوه پسران جوان، برخی از زنان نیز دمبوره می نوازند”. موسیقی و دوبیتی های محلی به عنوان بخشی از فولکلور باشندگان بامیان و مناطق مرکزی، نه تنها در روزگار کنونی بلکه از گذشته های دور تا حال زینت بخش محافل خوشی آنان بوده است. گفته می شود که تا سی سال قبل در تمام مناطق مرکزی کشور بویژه در بامیان، در محافل خوشی مانند عروسی، عید، شب نشینی، نام شانی طفل تازه به دنیا آمده، ختنه سوری و ... دمبوره، غیچک و چنگ نواخته میشد و پسران و دختران جوان در گروه های جداگانه به اجرای آهنگ های محلی می پرداختند. اکنون نیز در برخی از مناطق بامیان، مردم با نواختن دمبوره و اجرای آهنگ های محلی به لهجه هزارگی، به محافل خوشی شان رنگ و روی دیگری می دهند.

حاچی اکبر پیر مردی از باشندگان ولسوالی ورس بامیان می گوید:" یادم می آید وقتی که جوان بودم در محافل شعر و موسیقی که به مناسبت های مختلف برگزار می شد شرکت می کردم، در آن زمان مردم علاقه زیادی به شنیدن و نواختن دمبوره، چنگ و دایره داشتند". او افزود که؛در آن زمان در محافل مختلف، زنان رقص پشپو اجرا می کردند و دختران هم با موسیقی محلی آواز می خواندند.

به گفته او؛ این رسم هنوز هم در بسیاری از مناطق بامیان پا برجا مانده است. با این وجود در گذشته موسیقی و دوبیتی های محلی در بامیان و سایر مناطق مرکزی کشور، با چالش های جدی مواجه بوده است تا جایی که برخی از علمای دینی، نواختن دمبوره و سایر آلات موسیقی را کفر می پنداشتند. موسیقی محلی این مناطق اما در سالیان اخیر با عبور از موانع بسیار، نفس تازه ای گرفته است.

امروزه هنرمندان هزاره چون داوود سرخوش، عارف جعفری و طاهر خاوری، در ساخت آهنگهایشان دمبوره را با موسیقی مدرن ترکیب کرده اند. این امر امیدواری هایی را برای حفظ و گسترش موسیقی محلی هزارگی به وجود آورده است. با این حال اسماعیل صفدری یکی از غزل سرایان مناطق مرکزی کشور، عدم حمایت دولت، بی تفاوتی رهبران محلی و مخالفت شماری از علمای دینی را عوامل تهدید کننده موسیقی محلی در بامیان و مناطق مرکزی کشور میداند. آقای صفدری می گوید که تحولات سالهای اخیر، جنگها، مهاجرت ها و تهاجم فرهنگی کشورهای دیگر نیز بر موسیقی محلی هزارگی که جزئی از فرهنگ غنی افغانستان است، بی تاثیر نبوده است. با آنکه گفته می شود دمبوره معروف ترین وسیله موسیقی محلی مناطق مرکزی، در سالهای اخیر طرفداران بیشتری پیدا کرده است، اما چنگ قدیمی ترین وسیله موسیقی محلی این مناطق و بسیاری از ترانه های محلی باشندگان این سرزمین از بین رفته اند.

در حال حاضر از انواع مختلف موسیقی محلی مانند دمبوره، غیچک، دایره، چنگ و زیر بغلی که تا دو دهه قبل در مناطق مرکزی کشور مرسوم بود، تنها دمبوره و غیچک باقی مانده اند.