مجسمه های بودای بامیان در معرض خطر نابودی کامل قرار دارند

همزمان با فرا رسیدن چهاردهمین سالگرد تخریب مجسمه های بودای بامیان توسط گروه طالبان، مسئولان در ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت، از تخریب بیشتر این مجسمه ها به شدت ابراز نگرانی کرده اند.

آنان می گویند، با وجود تحکیم کاری هایی که در رواق های باقی مانده از این مجسمه ها صورت گرفته است، هنوزهم خطر فروریزی بیشتر بقایای این مجسمه ها از بین نرفته است.

عبدالحمید جلیا مدیر حفظ و مراقبت میراث های فرهنگی در ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان به مجله اورال گفت، رواق های باقی مانده از هر دو مجسمه صلصال و شهمامه برمه کاری و تحکیم کاری شده اند.

جلیا اما افزود که وضعیت مجسمه 53 متری صلصال، نگران کننده است و هر ازگاهی تکه هایی از رواق ها این مجسمه فرو می ریزد.

او تاکید کرد که درزهای برجا مانده از انفجار در مجسمه صلصال، با گذشت هر روز باز تر می شوند و احتمال ریزش پارچه های باقی مانده این مجسمه را افزایش می دهند.

چهارده سال پیش، مجسمه های 35 و 53 متری بودای بامیان در سال 1379 خورشیدی با سقوط این ولایت به دست طالبان، به نشانه حمایت از ارزش های دینی، از سوی این گروه تخریب شدند و در حال حاضر فقط جدارهایی از آن ها باقی مانده است.

اکنون بقایای این مجسمه ها نیز در معرض خطرهای جدی قرار دارند که حفاظت از آنها، نیازمند توجه جدی دولت و تحکیم کاری بیشتری است.

با این حال عبدالحمید جلیا می گوید که عبور و مرور طیاره ها از نزدیک مجسمه های تخریب شده بودا، باعث شده تا این آثار فرهنگی- جهانی، در معرض خطر تخریب بیشتر قرار بگیرند.

او ریزش برف و باران و گذر موترهای سنگین بار از مقابل مجسمه های بودا را از عواملی دیگری خوانده است که باعث تخریب بیشتر مجسمه های بودا می شوند.

به گفته او؛ ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان همواره تلاش کرده است تا از پرواز طیاره ها در نزدیکی مجسمه های بودا و گذر موترهای سنگین بار از مقابل این مجسمه ها جلوگیری کند اما تا کنون از سوی مقامات مسئول، اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

ناتوانی اداره محلی در حفاظت از مجسمه ها

با وجود اینکه دوسال قبل قسمت بزرگی از مجسمه 35 متری "شمامه" فروریخت و تکه های باقی مانده در رواق مجسمه صلصال نیز هر از گاهی فرو می ریزند، مقام های محلی در ولایت بامیان، حفاظت از بقایای مجسمه های بزرگ بودا را نیازمند بودجه زیاد می دانند. آنان می گویند که در حال حاضر بودجه لازم برای این کار در دسترس حکومت محلی این ولایت قرار ندارد.

پیشتر محمد آصف مبلغ معاون والی بامیان گفته بود که حکومت محلی این ولایت با بودجه که در اختیار داشته، با هماهنگی موسسه یونسکو (سازمان علمی فرهنگ سازمان ملل متحد) تلاش هایی را برای حفظ میراث های فرهنگی این ولایت انجام داده اما حفاظت کامل از آثار تاریخی این ولایت، نیاز به بودجه بیشتری دارد.

تایید عمل طالبان از سوی دولت

یکی از موضوعاتی که همواره از سوی فرهنگیان و باشندگان بامیان مطرح می شود، بازسازی مجسمه های تخریب شده بودا است. با آنکه چهارده سال از تخریب این مجسمه ها می گذرد، علیرغم اعلام آمادگی برخی از کشورها برای بازسازی این مجسمه ها، دولت افغانستان اما تاکنون تمایلی در این زمینه از خود نشان نداده است. این بی توجهی دولت، انتقاد تند فرهنگیان بامیان را به دنبال داشته است.

امیر شریف کارشناس مسائل سیاسی در بامیان می گوید که مجسمه های بودای بامیان نه تنها از لحاظ فزیکی بلکه از لحاظ تاریخی و فرهنگی نیز در وضعیت خوبی قرار ندارند.

او به مجله اورال  گفت، دولت افغانستان تاکنون در زمینه برجسته سازی جذابیت های توریستی و قدامت تاریخی و فرهنگی مجسمه های بودا، هیچ طرحی نداشته است.

او افزود، دولت در چهارده سال گذشته اسیر مشکل توجه به برخی مناطق و عدم توجه به برخی مناطق دیگر بوده که به گفته او مجسمه های بودا هم قربانی همین نگاه دوگانه دولت شده اند و برای بازسازی آنان اقدامی صورت نگرفته است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد که تخریب مجسمه های بودا توسط طالبان عامل سیاسی داشت و دستور آن از خارج کشور صادر شده بود، اما بی توجهی دولت در زمینه حفاظت و بازسازی این مجسمه ها، در حقیقت تشابه به عمل طالبان دارد و آن را تایید می کند.

با این وجود عبدالحمید جلیا مدیر حفظ و مراقبت میراث های فرهنگی در ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان می گوید که چندی قبل هیئت بلند رتبه ای از سوی سازمان یونسکو به بامیان سفر کرده و زمینه های بازسازی یکی از  مجسمه های بودا را بررسی کرده اند.

به گفته او، بازسازی مجسمه 53 متری صلصال نا ممکن است اما اگر سازمان یونسکو بتواند بودجه ای پیدا کند، احتمال شصت تا هفتاد درصدی بازسازی مجسمه 35 متری شهمامه وجود دارد.

تخریب مجسمه های بودا؛ نقض صریح حقوق بشر

از سوی دیگر مسئولان در کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، تخریب مجسمه های بزرگ بودا را نقض صریح حقوق بشر خوانده اند.

روح الله فروغ رئیس دفتر این کمیسیون در بامیان به مجله اورال گفت، از آنجائیکه دسترسی به میراث های فرهنگی از جمله حقوق فرهنگی بشر به شمار می رود، تخریب مجسمه های بودای بامیان به عنوان نماد فرهنگی یک ملت، یکی از نشانه های بارز نقض حقوق بشر محسوب می شود.

فروغ افزود، در اسناد بین المللی، بویژه در اسناد بین المللی حقوق بشر دوستانه بین المللی، در جریان جنگ ها، طرف های درگیر حق ندارند به اماکن عمومی، خانه های مسکونی و نمادهای تاریخی و فرهنگی ملت ها آسیب برسانند.

او تاکید کرد؛ تخریب مجسمه های بودا، نقض این اصل است و عاملان آن مستوجب مجازات سنگین هستند.

در همین حال علمای دینی بامیان نیز، تخریب مجسمه های بودای این ولایت را بدعت تاریخی می دانند.

سجاد محسنی سخنگوی شورای علمای بامیان که خود شاهد فروریختن مجسمه های بودای بامیان بوده می گوید که طالبان، افراد مخصوصی را که بیشتر کودکان و نوجوانان غیر افغانستانی بودند و روی بازوهای ‌شان بت شکن نوشته شده بود، جهت تخریب مجسمه ها به بامیان آورده بودند.

او گفت: "طالبان، با این فکر که با تخریب مجسمه‌های بودا کار اسلامی می کنند و ثواب به دست میاورند، زمانی که مجسمه ها را انفجار می دادند، ندای الله اکبر سر می دادند."

محسنی، تخریب مجسمه های بودا دربامیان را یک بدعت تاریخی خواند و افزود، شماری از افغانهایی که درآن زمان با گروه طالبان بودند، نارضایتی شان را از تخریب بودا ابراز کردند و می گفتند که بودا را پاکستانی ها و عرب ها تخریب کردند.