نقش ایران در دو دستگی شیعیان در عراق

این مقاله متمرکز به این سوال است که آیا بحران سیاسی به محدود کردن نفوذ ایران در عراق کمک میکند؟

درک بازی و نقش جمهوری اسلامی ایران در شقاق و استحکاکی جاری در عراق برای مردم و به ویژهشیعیان افغانستان دشوار نیست. 

تفاوت ولايت فَقِيه با شیعیان دوازده امامی در افغانستان بیشتر از همه در جریان جنگ های کابل دراوایل دهه ۷۰ هجری آشکار شد.  

 

ولایت فقیه و  مقاومت در غرب کابل 

در  مورد این تفاوت ها كافيست تا شيوه و حوزه فعاليت هاي مردم و جواناني همسو با استاد مزاريرهبر مقاومت غرب کابل و جمهوري اسلامي را با يكديگر مرور و مقايسه كنيم. تا بسياري از  تفاوت هابين مكتب استاد مزاري، با ولايت فَقِيه حاكم بر ايران به سادگي آشكار گردد. البته اين بحثي بسيارگسترده است كه توسط محققين ورزيده و جسور بايد، بسیار دقیق و همه جانبه  ارزيابي و تحليل گردد. اما برای مقدمه در اين مقاله بگونه گوشه هاي اين موضوع  را مختصر مرور مي نماييم.

 

دو دستگي شيعيان افغانستان

با وجود اینکه ايجاد دوپارچگي بين گروها و احزاب سياسي شيعي افغانستان در ايام حكومتمجاهدين و تداوم آن اختلافات براي  مردم اين كشور  و بسياري ها در جهان هويداست، که جزییات وعلت عمده اين دوپارچگي  برای همه روز به روز بیشتر روشن می گردد. در جریان كشمكش و رقابت هادر طي ساليان پس از حكومت طرفدار شوروي در افغانستان، رفته رفته جريان هاي شيعي  بعنوان دوشاخه در دو استقامت صفوف شان آشكار گرديد. 

١- گروهي با پيروي از سياست هاي جمهوري اسلامي ايران با محوریت چهره های مثل محمد اكبري،و غیره در كنار حاکمیت آنزمان قرار گرفتند. 

٢- كتله بزرگي از شيعيان و به خصوص هزاره هاي شيعه به رهبري استادمزاري، تسليم تمایلات وهمسویی جمهوری اسلامی ایران با حكومت آنزمان و بر خلاف منافع میلیون ها شعیه در افغانستاننگرديده، لذا  مسير مقاومت بر آنان تحميل و آشكارا در تقابل با سياست هاي استراتيژيك جمهورياسلامي ايران در افغانستان ظاهر شدند. تداوم و تشديد اين اختلافات و شكل گيري حوادثي بسيارميان  مقاومت غرب کابل  و جمهوري اسلامي ايران باعث كينه و كدورتي شديد ايراني ها نسبت به مردمغرب کابل و رهبری آن مقاومت گرديد كه حتا برگزاري مراسم فاتحه خواني براي وي را در ايران ممنوعكردند. پيامد و نتيجه آن  تقابل و مهمتر از آن  تفاوت آشكار فكري بین اغلب شیعیان دوازده امامی درافغانستان و شیعیان حکومتی ولایت فقیه در ایران كه با گذشت هر روز فضايي بيشتري را بين كتلههاي شيعي منطقه و به خصوص در افغانستان و عراق  كسب کرده است.

 

ایران و شیعیان عراق 

بحران کنونی در عراق، به دلیل تشدید تقابل‌ها بین جنبش صدر « شیعیان دوازده امامی»  و نیروهایچارچوب هماهنگی، « شیعیان حامی ولایت فقیه » ممکن است. البته این تقابل و روشن شدن نقشجمهوری اسلامی در میان کتله های بیشتر  در درازمدت به کاهش نفوذ ایران در عراق منجر خواهدشد. با  ترور فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، قاسم سلیمانی، اصرار جنبش صدر بر اتخاذسیاست های مردمی و تمایل برای حمایت از روند توسعه روابط با کشورهای جهان و به ویژه در منطقهو جهان اسلام.

 

لذاست که برخلاف سفرهای گسترده فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، اسماعیل قاآنی به عراق، کهآخرین آن در 27 جولای ۲۰۲۲صورت گرفته و برای از بین بردن بن بست سیاسی موجود بر روندسیاسی عراق انجام شد. اما این تلاش‌ها نه تنها بی‌ثمر بود و تحرکات جنبش جریان صدر در دورهاخیر ممکن است به تشدید سطح اختلافات با تهران منجر شود.

 

تحرکات الصدر با ورود به منطقه سبز بغداد، هجوم به پارلمان و سردادن شعار علیه چارچوب هماهنگیشیعیان و ایران را می توان نقطه عطفی دانست که می تواند به کاهش نفوذ هم اکنون کم ایران در عراقمنجر شود. همانطور که مشخص شد مقتدی صدر خواهان  ایجاد تغییر از طریق حضور  در خیابانها است و از هیچ اقدامی برای خنثی کردن تلاش های چارچوب هماهنگی در خصوص انتخاب نخستوزیر بعدی و تداوم روند سال های قبلی دریغ نخواهند کرد به ویژه پس از هم آهنگی نیروهای پیروجمهوری اسلامی ایران برای انتصاب محمد شیعه السودانی برای نخست وزیری.

 

عوامل 

 

در این زمینه، مجموعه ای از مشوق ها که می تواند به کاهش نفوذ ایران در عراق کمک کند که عبارتنداز:

 

1- تشدید رقابت بین جریان صدر و چارچوب هماهنگی: برخلاف رد روحانی شیعه مقتدی صدر (کهجنبش در انتخابات پارلمانی اکتبر گذشته قبل از استعفای معاونانش اکثریت آرا را به دست آورد). و ویدر 10 مارچ 2022 با نوری المالکی رئیس ائتلاف دولت قانون برای رفع اختلاف تماس تلفنی برقرارکرد. با این حال، برخی از موضوعات بحث برانگیز بین این دو جناح وجود داشت که هنوز هم به قوتخود باقی است. به ویژه  در مورد شخصیت رئیس جمهوری و نخست وزیر، و همچنین برخی اختلافاتقبلی بین المالکی، و الصدر که هر کدام میخواهند تا  انتخاب نخست وزیر بعدی عراق را در انحصارخود درآورد، با توجه به اینکه جنبش الصدر برنده بیشترین آرا است. اما اشخاص طرفدار جمهوریاسلامی ایران در تلاشند  که این نقش برای جنبش صدر قایل نبوده باشند که با کسب بیشترین آرا درمجلس به دست می آید.

 

وقایع دیکری که این وضع را پیچیده تر و منجر به شرایط فعلی شد. بابت  افشای برخی از فایل‌هایصوتی نوری مالکی، که در آن مقتدی صدر را «جاهل» توصیف کرد و حملات موسوم به«شوالیه‌سوار» را لمس کرد. یک کمپین امنیتی سیستماتیک علیه حامیان جنبش صدری که منجر بهزندانی شدن یا فرار آنها به خارج از کشور شد. بر این اساس، انتظار می رود دامن زدن به اختلافاتمیان دو حزب وابسته به فرقه شیعه صدر « دوازده امامی» و نیروهای  مورد حمایت « ایران ولایتفقیه»  در عراق، است. لذاست که با گذشت هر روز و واضیح شدن سلطه طلبی حکومت جمهوریاسلامی ایران، نفوذ حامی این حکومت  را در یکی از مهمترین کشورهای موسوم به «محور مقاومت» محدود کند. البته آهمیت عراق که حیثیت یک پل ارتباطی بین ایران و سایر کشورها از سوریه تا لبنان راداراست و چشم پوشی از سلطه بر عراق برای حکومت ولایت فقیه در ایران بسیار دشوار می نماید.

 

2- سیاست مردم پسند جنبش صدر؛ در حالی که مقتدی صدر زمانی نزدیک‌ترین متحد ایران در عراقبود، در سال‌های گذشته از ایران و گروه‌های عراقی مورد حمایت آن فاصله گرفته تا جایی که عملاً بهیکی از حامیان سیاست مستقل برای عراق و شیعیان دوازده امام  تبدیل شده است. لذاست مه اینکشدیدترین چالش‌ها برای منافع بلندمدت ایران در عراق، جنبش الصدر که در  عراق و افزایشاحساسات ضد ایرانی در عراق برای معرفی خود به عنوان یک شخصیت ملی مستقل استفاده کردهاست.

 

البته تنها این انتخابات اخیر نبود که نشان دهنده افزایش قابل توجهی در پایگاه رأی دهندگان  جنبشالصدر بود، بلکه توانایی قدرتمند مقتدی صدر،  برای بسیج مردمی بود که موفقیت او را به ارمغان آورد. با تکیه بر این نگرانی که حکومت  ایران از افزایش محبوبیت الصدر این است که او یکی ازبرجسته‌ترین حامیان انحلال گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران و ادغام آنها در ساختارهای رسمیکشور، از جمله تحت فشار قرار دادن نیروهای حشد شعبی است. کنترل کامل دولت و دور نگه داشتنآنها از سیاست، که به کاهش نفوذ ایران در عراق تا حد زیادی کمک می کند.

 

3- تمایل الصدر برای کنترل انحصاری: صرف نظر از بی اعتمادی فزاینده تهران به الصدر، ایراننمی‌خواهد یک فرد یا جناح - چه الصدر یا هر شخص دیگری مردمی بر صحنه سیاسی شیعیان عراقتسلط یابد. ایران در دو دهه گذشته همواره به اختلافات بین سیاستمداران عراقی به عنوان فضاییبرای مانور و تامین منافع خود نگاه و عمل کرده است، به ویژه با نمایش  ایفایی نقش میانجی یا حتیهماهنگ کننده که با اتخاذ سیاست مردم پسند توسط صدر باعث تضاد در نقاش و منافع ایران شدهاست. لذاست که ایران در تلاش برای حذف جنبش صدر، با وجود کسب اکثریت آرا در انتخابات عراقباعث این تشنج گردیده است.

 

بنابراین استراتژی این روزهای ایران در عراق بر دو رکن اصلی استوار است: جلوگیری از تشکیلدولت اکثریت سیاسی، حفظ وحدت گروه‌های سیاسی خود که به «چارچوب هماهنگ‌کننده» معروفاست. مه محاسبات ایران ممکن است این باشد که در حالی که گروه های شیعه به دلیل عملکردانتخاباتی خود در موقعیت آسیب پذیری قرار دارند. بر خلاف برخی تحلیل ها در مورد جنگ مسلحانهدر بین شیعیان عراق. ولی شاید  رویارویی مسلحانه با جنبش مردمی که اکثریت آرا را در انتخاباتسراسری در عراق کسب کرده است.  تنها نفرت  بیشتری  را برای مداخلات ایران در عراق فراهم خواهدکرد. همچنین می تواند به نفع الصدر و دیگر شخصیت هایی باشد که می خواهند شبه نظامیان شیعهوابسته به ایران در عراق را مهار کنند.

 

4- جذابیت بازگشت به روابط دوستانه با کشورهای خارجی و به ویژه در منطقه و جهان اسلام: بهموازات تمایل الصدر برای ایجاد تعادل بین نفوذ ایران و برخی دیگر از کشورهای منطقه به ویژه  توسعه روابط با کشورهای عربی،  تمایل منطقه ای برای کاهش نقش فزاینده ایران در عراق و بقیهکشورهای بحران زده،  این با توجه به تلاش برخی کشورها برای افزایش سطح سرمایه گذاری خود درعراق صورت می گیرد. جایی که  در آوریل سال گذشته، کشورهای منطقه   قرارداد های مختلف را باعراق امضا کرده است که باعث ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری مشترک منطقوی با عراق با سرمایه3 میلیارد دالر گردیده است که در چندین زمینه به ویژه در زمینه انرژی های تجدیدپذیر و اتصال برقیفعال است. .

 

برعکس، ایران نه تنها نتوانست نرخ سرمایه گذاری خود را در عراق افزایش دهد، بلکه پیامدهای منفیناشی از تحریم های اقتصادی اعمال شده بر ایران، باعث کاهش حجم مبادلات تجاری با عراق شد. برخی برآوردها حاکی از آن است که میانگین نرخ مبادلات تجاری با عراق طی سه سال گذشته بالغ بر10 میلیارد دالر بوده است که تنها معادل 8 درصد حجم تجارت خارجی عراق است و به همین دلیلبرخی از کشورهای دیگر مانند ترکیه و غیره به دنبال مهار این امر بوده اند. 

 

5- تأثیر غیبت فرمانده سابق سپاه قدس «قاسم سلیمانی»: ترور فرمانده نیروی قدس سپاه پاسدارانانقلاب اسلامی ایران و مهندس قاسم سلیمانی، مهندس عملیات ایران در کشورهای همسایه،پیامدهای جدی برای نفوذ ایران در برخی از کشورهایی که ایران در آنها نفوذ زیادی دارد، مانند عراق. او «کاریزما» خاصی داشت و توانایی آشتی دادن همه فرقه‌ها، احزاب و جریان‌های سیاسی عراق رابه نفع منافع ایران داشت، چه در مورد کردها و چه شیعیان و سنی‌ها.

 

علاوه بر این، برخی برآوردها نشان می دهد که غیبت سلیمانی باعث افزایش شکاف بین رهبر جریانصدر و ایران شده است. از آن زمان، الصدر در تلاش است تا نقش محوری سیاست شیعی در عراق راکه مدت‌ها برای سلیمانی یا جمهوری اسلامی به‌طور گسترده‌تر محفوظ بود، به عهده بگیرد، در حالی کهجانشین وی، اسماعیل قاآنی، فاقد جذابیت و قابلیت‌های اجماع‌سازی قبلی است. بنابراین غیبتسلیمانی می تواند به تداوم و تشدید اختلافات در داخل عراق و در نتیجه کاهش نفوذ ایران در اینکشور منجر شود.

 

تشدید هرج و مرج

 

در خاتمه، انتظار می رود مقتدی صدر در چند دوره آینده تلاش کند تا وضعیت تغییر سیاسی در عراقرا تشدید کند تا بتواند به اهداف خود در کنترل انتخاب نامزد نخست وزیری و تحمیل سیاست خارجیخود دست یابد. دستور کار با هدف توسعه روابط با کشورهای منطقه و جهان است که به تدریج نفوذایران را کاهش می دهد.

 

چرا ایران و طالبان توافقنامه صادرات نفت به افغانستان را امضا کردند؟

بیشتر بخوانید:

http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01609

 

چرا ایران بر حفظ گزینه مذاکره اصرار دارد؟

بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=01653

 

شباهت های نارضایتی شیعیان عراق و افغانستان نسبت به جمهوری اسلامی ایران
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01580

 

چالش صدریان برای ایران در عراق
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01563

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش دوازدهم) ـمجله‌ی اورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01495

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش یازدهم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01466

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش دهم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01448

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش نهم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01415

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش هشتم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01398

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش هفتم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01374

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش ششم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01364

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش پنجم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01357

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش چهارم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01343

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش سوم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01332

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش دوم) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01308

تداوم مظالم چهل‌ساله‌ی جمهوری اسلامی ایران در قبال هزاره‌های افغانستان (بخش نخست) ـ مجله‌یاورال
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01302

سیاست‌های دوگانه ایران؛ در همدستی با طالبان جنایت می‌کند اما در برابر رسانه‌ها ژست همدردیمی‌گیرد
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01362

«گردهم‌آیی» در حمایت طالبان هم اسارت است
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=00939

گردهمایی حزب ملت افغانستان در حمایت از گروه طالبان در کابل، معامله‌ی هوش‌مندانه یا سقوطناکام؟
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=00924

سکوت در قبال جنایت و یا انتقاد از ظلم طالبان کدام عقلانی است
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=00858

چگونگی تعامل ترکیه با گروه طالبان
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=00613

دخالت نهادهای ايرانی در برنامه های إسلامی با رَيَّا و تزوير به شدت جريان دارد
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=00509

حکومت ایران از بسته‌بودن سد آب هلمند شکایت دارد ـ مجله‌ی اورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=01424

بنابر شواهدی متعدد مشاهده می گردد که گروه طالبان با شیوه های جمهوری اسلام ایران با بانوانمعترض بر خورد می کنند. بیشتر بخوانید
‏http://oralmagazine.org/post?subcat=social&id=01399
سپاه پاسداران ایران برای طالبان آموزش مطبوعاتی می‌دهد
بیشتر بخوانید:
‏http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00991&fbclid=IwAR2_O_cGNrtak-hP8zq36apBJPV2TzCsik1Gym3KYj3p73BhSs-8Y2zj4Ds
اعترافات تلویزیونی بانوان در بند طالبان را پدیده ساده و خالی اعمال فشارهای مروج در جمهوریاسلامی ایران تلقی کرد
بیشتر بخوانید:
‏https://www.fidh.org/en/region/asia/iran/iran-new-report-demands-end-to-the-rampant-use-of-forced-confessions

 بازداشت و شکنجه‌ی پناهجویان افغانستانی توسط نیروهای انتظامی ایران ـ مجله‌ی اورال
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=01294

افغانستان و ایران به دنبال بهبود روابط دوجانبه هستند
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00876

ملا عبدالغنی برادر با حسن کاظمی قمی نماینده ایران در امور افغانستان دیدار کرد
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00854

سفارت ایران: حسن کاظمی قمی نماینده ایران درامور افغانستان امروز به کابل می‌آید
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00835

نشست دهلی با نگرانی از بحران پناهجویان خواستار تشکیل دولت فراگیر در افغانستان شد
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00789

دست درازی ایران در امور افغانستان؛ هزاره ها قربانیان اصلی
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00335

یک ویدئو: دو نوجوان افغانستانی و آزارهای بی‌شمار جنسی و جسمی
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=00096

غربت افغانستانی ها در ایران؛توهین، تحقیر، آوارگی و مرگ
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=human-rights&id=00334

خشونت علیه مهاجرین افغانستان در ایران افزایش یافته است. 
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=refujee&id=00331

افزايش دشواري مهاجرين افغاني در ايران
بیشتر بخوانید: http://oralmagazine.org/post?subcat=refujee&id=00298

احتمال دست داشتن ایران در ربودن 31 مسافر هزاره در زابل
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=refujee&id=00177

مجازات تحقیرآمیز چهار دانش‌آموز افغان در پاكدشت ایران
بیشتر بخوانید:
http://oralmagazine.org/post?subcat=refujee&id=00081

خامنه ای و مهاجرین افغانستانی
بیشتر بخوانید:

http://oralmagazine.org/post?subcat=reports&id=01608