برگزاری لویه جرگه؛ راه‌ حل بحران سیاسی در افغانستان یا مشروعیت بخشیدن به طالبان ـ مجله‌ی اورال

در اجلاس ناروی که با حضور سران طالبان، نمایندگان جامعه مدنی، برخی جریان‌های سیاسی افغانستان و نمایندگان کشورهای غربی به‌شمول ایالات متحده آمریکا برگزار شده بود، برای بیرون‌رفت از بن‌بست سیاسی کنونی پیشنهاد شده است که طالبان لویه جرگه را در کابل برگزار کند. از سوی دیگر تام ویست، نماینده‌ی خاص ایالات متحده آمریکا در امور افغانستان نیز به طالبان پیشنهاد برگزاری لویه‌ جرگه را داده است.

لویه جرگه به صورت یک عنعنه برای حل معضلات سیاسی در افغانستان در گذشته به کار رفته است. در بیشتر موارد جرگه‌ها به صورت نمادین برگزار شده و از آن در مشروعیت‌بخشی حاکمیت‌ها از آن استفاده شده است. حتا در دوره جمهوریت بیست سال قبل نیز حامد کرزی و اشرف‌غنی برای تحکیم پایه‌های قدرت خود لویه جرگه‌ها را فراخوانده و به نفع خود استفاده کرده است.

آیا اکنون برگزاری لویه جرگه برای حل مشکلات فعلی افغانستان راه‌گشاه‌ خواهد بود؟
بیشتر کارشناسان و تحلیل‌گران امور سیاسی برگزاری لویه جرگه را راه‌حلی برای بحران قدرت و مشروعیت نمی‌دانند. آنان به این باورند که لویه‌ جرگه شیوه‌ی سنتی بوده و در صدها سال قبل از امروز کارآمدی داشته است. اکنون شرایط سیاسی و اجتماعی نظر به گذشته بسیار متفاوت است. مردم مخصوصا در طی بیست سال گذشته از لحاظ فکری بسیار تغییر کرده‌اند.
ملک ستیز تحلیلگر ارشد امور سیاسی ضمن مخالفت با برگزاری لویه جرگه، نامه‌ای به تام ویست نوشته و از وی پرسش‌هایی را مطرح کرده است. آقای ستیز از تام ویست پرسیده است، نهاد قانونی که طرح، اجندا و روش لویه جرگه را تعیین کند، کدام خواهد بود وقتی قانون اساسی فلج است. وی در ادامه می‌پرسد، در لویه جرگه به جز طالبان و حامیان آن‌ها چه کسی حق و زمینه ی اشتراک را خواهند داشت. وی ادامه می‌دهد، تصامیم لویه جرگه بر بنیاد سنت‌ها حاصل شده‌اند و جایی برای پژوهش، تحلیل‌های علمی،‌ فلسفی و اکادمیک ندارد. این تصامیم را بزرگان  و موسفیدان می‌گیرند که همه سنت‌گرا هستند. این روش سبب می‌شود که حاکمان، این تصامیم سنت‌گرایانه را به نفع خود تفسیر و تعبیر کنند. آیا در سده‌ی ۲۱ این روش دولت‌داری را بر ما تحمیل می‌کنید؟

قنبرعلی تابش استاد دانشگاه و تحلیل‌گر سیاسی و اجتماعی نیز با برگزاری لویه جرگه موافق نیست. وی به این نظر است که اگر کسی فکر می‌کند مشروعیت یک حکومت در قرن ۲۱ اینگونه قابل حل است؛ بدون شک به افکار عمومی جهان و شهروندان افغانستان اهانت کرده است. آقای تابش به این باور است که لویه جرگه هیچ ارزش دیموکراتیک ندارد. اگر بنا است که جهان با لویه جرگه طالبان را به رسمیت بشناسند؛ بهتر است اکنون به رسمیت بشناسند. لویه جرگه یک فریب آشکار است. نه تنها برای شهروندان افغانستان بلکه خاک زدن به چشم همه مردم جهان است. باید نهادهای مدنی و احزاب از همین اکنون موضع خود را در برابر این نیرنگ روشن کنند. آقای تابش می‌گوید فکر می‌کنم یک کمپاین جهانی برای نفی لویه جرگه ضروری باشد.

به نظر می‌رسد برگزاری لویه جرگه با پیشنهاد غربی‌ها توسط طالبان صرف برای مشروعیت بخشیدن به این گروه است تا زمینه‌ی به رسمیت شناختن آنان مساعد شود. اگر جهان بدون دقت و بدون حساب و کتاب حکومت طالبان را به رسمیت بشناسند، مردم افغانستان قربانی اول سیاست‌های تروریستی این گروه خواهد بود. بعد از آن دود آن چشم جهان را هم بدون آسیب باقی نخواهد گذاشت.