آموزش زنان در دورة اول طالبان (1996ـ2001 م)

 با ادامة جنگ و نبرد قدرت میان گروه‌های رقیب جهادی، در پائیز 1373 ش، گرو طالبان با شعار صلح، امنیت و اجرای کامل شریعت اسلامی، از مرزهای جنوبی افغانستان ظهور نمود و برق‌آسا با تصرف ولایت‌ها و شهرها به نزدیکی کابل رسید. از پائیز 1375 تا 1380 ش، تقریباً 90% خاک افغانستان را به کنترل خود درآورد و در قلمرو حاکمیت خویش باورها و قرائت‌های دینی و مذهبیِ سخت‌گیرانه خود از اسلام را تطبیق و اجرا نمود. باورهای دینی و مذهبی این گروه، به دلیل حاکمیت آداب و رسوم قبیله‌ای و روستایی بسیار واپس‌گرا و به دور از مدنیت بود. به گفتة احمد رشید، رهبران طالبان از فقیرترین، سنت‌گراترین و کم‌سوادترین ولایت‌های جنوبیِ پشتون‎ نشین افغانستان بودند. در دهکدة ملاعمر همیشه زنان با نقاب صورت خود را کاملاً می‌پوشاندند و هیچ دختری به مدرسه نمی‌رفت؛ زیرا هیچ مدرسه‌ای برای آنان وجود نداشت، ملاعمر و همکارانش ویژگی‌های فرهنگی حاکم بر محیط و روستای خود و تجربیات متحجرانه خود را در مورد زنان، به‌کل کشور منتقل نمودند و سعی در توجیه سیاست‌های خود از طریق قرآن داشتند. به گفتة احمد رشید، طالبان جوانانی بودند که در مدارس دینی تحصیل می‌کردند، زندگی خشن و یکنواختی داشته‌اند و هرگز مصاحبت یک زن را احساس نکرده‌اند، به نظر ملاهایی که به آنان درس می‌دادند، زن موجودی زائد، فریبنده و موجب دوری انسان از خدا می‌شود. طالبان در مجموع برنامه‌های نادرست خود، نسبت به زنان بسیار سخت‌گیری می‌کردند و از جمله سیاست‌های آنان ممنوعیت تحصیل و آموزش زنان و مسدود کردن مکاتب و مدارس جدید، به‌خصوص مدارس دخترانه آن‌هم با توجیه دینی بود. ملاعمر در برابر فشارهای شدید جامعة جهانی در مورد تضییع حقوق زنان اعلام کرد: «دست‌یابی زنان به تحصیل و آموزش در مراکز تحصیلی به معنای اعمال سیاست کفر و ترویج بی‌عفتی و فحشا در افغانستان است؛ لذا طالبان به‌هیچ‌وجه به زنان اجازة تحصیل و اشتغال در سازمان‌ها و ادارات دولتی و غیردولتی را نخواهد داد». طالبان بر اساس سیاست‌های غلط خود، پس از تسخیر کابل، در مدت سه ماه 63 باب مکتب را در این شهر بست. در اثر این اقدام 103,000 دختر و 148,000 پسر از تحصیل بازماندند و 11,200 معلم که بیش از 7,000 نفر آنان را زنان تشکیل می‎دادند، از تدریس محروم شدند.آن‎ها حتی دانشگاه کابل را تعطیل کردند و بدین ترتیب حدود 10,000 دانشجو که 4000 نفر از آن‌ها دختران بودند، راهی خانه‌های خود شدند. در همین زمینه، سازمان بین‌المللی «یونسیف» در دسامبر 1998 م، گزارش داد که سیستم آموزشیِ افغانستان در معرض فروپاشی و نابودی کامل قرار گرفته است به‌گونه‌ای که از هر 10 دختر 9 نفر و از هر 3 پسر 2 نفر از تحصیل محروم شده‌اند. در بهار سال 1377 ش، طالبان انجمن زنان افغانستان را لغو و بعد از آن حدود 27,054 معلم و کارمند معارف که بیشتر آنان زن بودند از وزارت معارف اخراج گردید و سپس به‌صورت رسمی تمام پست‌های زنان به شمول معلمان زن در مکاتب و مؤسسات آموزشی، از تشکیلات وزارت معارف حذف گردید. درحالی‌که در سال 1369 ش، تعداد متعلمین دختر 34% شاگردان آموزش و پرورش را تشکیل می‌دادند، این تعداد در سال 1378 ش، به 7% کاهش یافته بود که این رقم نیز به‌صورت غیررسمی توسط حمایت و کمک‌های مالی مؤسسه‌های خیریة خارجی، در مخفیگاه‌ها و به دور از دید طالبان تحصیل می‌کردند.