کاتب؛ پُل مستحکم ارتباطی
(بيانيه مجله فرهنگى - اجتماعى اورال، چاپ هالند، به مناسبت افتتاح مركز فرهنگى علامه فيض محمد كاتب در كشور شاهى هالند)
با كمال مسرت افتخار آن را دارم، اين‌جانب و به نمايندگى از سوى اداره و شوراى نويسندگان مجله، صميمانهترين تبريكات و تمنيات نيك وخرسندى مان را به مناسبت افتتاح مركز فرهنگى كاتب در كشور هالند ، به مسئولين محترم اين مركز، خصوصا رييس، هيئت مديره، كاركنان، اعضای این مرکز و شما حاضرين ارجمند و هم‌وطنان مقيم هالند و اروپا و عموم مردم عزيز تقديم نمایم.
اداره مجلۀ اورال، گشايش اين مركز فرهنگى و اجتماعى عام المنفعه را به فال نيك مى‌گيرد و براى اداره كنندگان، هيئت اجرايى و اعضاى آن، توفيقات روز افزون، سعادت و كاميابى آرزو مي‌نمايد. بدون شك، سال‌هاست كه نياز مبرم و اساسى به وجود مركز و مكان شايسته براى تبارز فعاليتهاى اجتماعى، فرهنگى و مردمى احساس مىگرديد. مردم ما، دير زمانى است که در هالند به دنبال داشتن مكان مناسب، آدرس مشخص، مؤسسه معتبر و جايگاه ثابت، براى خود بوده اند. اين خواست بر حق، اكنون با تأسيس مركز فرهنگى كاتب در هالند جامه عمل پوشيده است. اكنون، اين مركز مكان مناسب براى تجمع مردمى، ديد و بازديدهاى عمومى، برگزارى محافل و مجالس، مراسمهاى يادبود و ختم، سالگره‌ها، عزاداريها، جشنها و تجلیل از عنعنات ملى و اجتماعي است. اينجا پُل ارتباطى مستحكم بين اقشار مختلف هم‌وطنان مقيم در كشور هالند و مناطق پيرامونى و حتى فراتر از آن خواهد شد.
اين مؤسسه نه تنها نسل هاى مختلف مقيم هالند را باهم وصل می‌کند و از حال و احوال هم باخبر مىسازد، بلكه مردم ما را در طيف وسيعتر در سرتاسر جهان به هم پيوند خواهد داد. نسل نوجوان و جوان با نسل باتجربۀ گذشته و ميانى از طريق اين مركز ميتوانند ارتباط برقرار نمايند و با فرهنگ، سنن، آداب، رسوم و ارزشهای ملى و مذهبى بومى خود آشنا شوند. اين مركز، یک مکان عام المنفعه و خيريهای خواهد شد كه به پناهندگان و مهاجران بى پناهِ وارد شده به هالند و اروپا، آگاهى، مشاوره، اطلاع رسانى دقيق و موثق را برای شان ارائه می‌کند و پشتيبان و مددكار آنان خواهد بود. دختران، زنان و خانوادهها با اشتراک خویش در این مرکز، مشارکت اجتماعی شان را بیشتر خواهند نمود و سهم بیشتری در فعالیت‌ها و امور اجتماعی خواهند گرفت.
اين مركز با نام زيباى ابرمرد تاريخ و تاریخ نگار زبدۀ كشور، پدر تاريخ معاصر افغانستان، دانشمند درد آشنا، قلم فرساى زيبانويس، اديب، حكيم، عالم عمل، علامه فيض محمد كاتب هزاره مزيّن گرديده است. از اين بابت نيز، اداره مجلۀ اورال بهعنوان مؤسسه فرهنگى و اجتماعى، افتخار آن را دارد که اين نامگذارى شايسته و بايسته فرهنگى و ارزشمند را به مسئولان و اعضاى اين مركز و شما حضار محترم تبريك مضاعف گويد. نام قهرمان نگارش تاريخ، فرزانۀ فرهيخته، آزاديخواه انديشمند، خردمند كاردان، علامه كاتب وقتى شنيده ميشود ضمير ناخودآگاه انسان، كلماتى چون تاريخ، خوشنويسى، حقيقت نگارى، رنج، بيعدالتى و دشواري را تداعى مي‌نمايد. استاد والا مقام، با هوش و ذكاوت سرشار، با درايت و پختگى، با موقع شناسى و زيركى خاص، تاريخ واقعى معاصر كشور را با وجود سانسور و شانتاژ هيئت حاكمه، بهرشتۀ تحرير درآورد. حوادث دشوار تاريخى و وقايع ناگوار روزگار را آنگونه كه هست، حقش بايد ادا گردد. او گرچه در دشوارترين شرايط، تاريخ مى‌نگارد ولى با ظرافت و درايت هوشمندانه، حقايق و وضعيت را در ابعاد مختلف مستند ساخت. تظلم و تألم مردم و رويدادهاى تاريخى را مكتوب كرد. علامه كاتب، تاريخ نگار دربار است و مؤظف به تاريخ نويسى دستورى دربارى است؛ يعنى از وقايع و رويدادهاى حادث شده كه ناخوش‌آيند براى دربار و درباريان است بايد چشم بپوشد و ننگارد و باید آن بخش حوادث كه به زيان حاكميت است را حذف و سانسور نمايد، آنچه به مذاق اربابان خوش مىآيد را بنويسد حتى اگر عارى از حقيقت و وارونه باشد؛ به اصطلاح، تاريخ سفارشى بنگارد. اما وى عالم متعهد، شخصيت متدين، انسان آزاد انديش، وطن دوست و مردمى است كه از متن تودههاى رنج ديده ستم کشیدۀ جامعه، برخاسته است و دردهاى مردم خود را با جان و دل، با پوست و استخوان احساس كرده است. از همین خاطر است كه در فشار و تنگنا قرار داده میشود.
آيا تاريخ نويس چاپلوس دربار باشد و به سبك و سياق دل حاكمان قلم براند؟ يا حقیقت نويس، با وجدان، مردم دوست و متعهد باشد؟ در هجمۀ تناقض، تضاد و وارونه نويسى به نفع زر و زورمندان دربارى، ولى کاتب با خردورزى و حوصله مندى، بهترين و مطمئن ترين سبك و شیوۀ تاریخنگاری را بر میگزیند . تاريخ سراسر پرفراز و نشيب و در عين حال دردناك و ظالمانه زمانۀ خويش را با تدبير و زيركى، عقلانيت و باريك بينى، وسعت نظر و هوشمندى، تعهد و تخصص خاص، مى‌نگارد . با وجود كنترل و فشار دربار، او با تدبيرى خردمندانه در وراى كلمات و الفاظ، گاهاً در لفافه و سربسته، گاهاً به طريق طنز و امثال و نوعاً جسته و گريخته به مدد اشارات و كنايات، حقايق تلخ، بي‌عدالتى‌ها، محروميت‌ها، مظلوميتها، حق كشىها، بيدادگري‌ها، جنايت‌ها و خيانت‌ها را در نوشته هاي خویش انعكاس مى‌دهد . قلم بدست چيره دست، با خامه شيوايش تاريخ اميران، درباريان و مردم را مى‌نگارد. گرچه در مركز قدرت و سلطه قرار دارد، ولى او و مردمش بهعنوان انسانهاى ذى‌حق، آزاد آفريده، برابر و شهروند به حساب نمىآيند.
در دانش، آگاهى و كارآمدى در جايگاه برجسته، ولى در حقوق انسانى و مدنى در پايين ترين رتبه‌ها و رده‌ها
ملا فیض محمد، در رداى كاتب رسمى دربار صاحب حقوق و امتيازاتى است؛ ولى به‌سان انسان شهروند و ساكن سرزمين اجدادي خویش از كمترين حقوق انسانى اش محروم و بدور است. همان است كه با مطالعه آثار ارزشمند علامه كاتب، وى به دليل همين رفتار ظالمانۀ اميران ستمگر و وجود تبعيض و تعصب دلخراش نژادى و مذهبى در جامعه، خويشتن را در وطن خويش در غربت، تظلم و بيداد حس مىكند. او با وجودِ بودن در دربار، ولى انسانى و مردمى مىانديشد، با تبحر كمنظير و سبك خاص، جان كلام و حقيقت واقع را به هر نحوى بيان مىدارد. كاتب، رسالت عظيم انسانى را بر دوش خويش احساس مىكند كه نه تنها بايد جوابگوى اميران زمانه، طبقه حاكمه و مردم روزگارش باشد و روزشمار وقايع را بدان‌ها عرضه دارد؛ بلكه در نزد وجدان خود، نسل هاى آينده، خوانندگان تاريخ سرزمين و دانش پژوهان حقيقت جویان، آسوده خاطر، سربلند و هدايت گر باشد. قلم فرسايى اعجاب انگيز، خوشنويسى هنرمندانه، طبع نيكو و سياق نگارش استادانهاش، نوشته‌ها و آثار طلايىاش را جاودانه ساخته و منبع موثق و معتبر براى محققان و پژوهندگان تاريخ معاصر گردانيده است. نوشته هاي او ميراث ماندگارى شده كه صفحات تاريك و بسته تاريخ گذشته را روشن و باز مىنمايد. همان است كه خدمتى قابل قدر و بس بزرگ براى بشريت بحساب مىآيد. مبرهن است که هيچ پژوهشگر تاريخ معاصر افغانستان نمىتواند بدون مراجعه به آثار استاد كاتب، تحقيق و نوشتۀ منطقى، مطمئن و قابل اعتماد ارائه نمايد. نام اثر عظيم‌اش، سراج التواريخ نام دارد تا چراغ روشنى باشد در دل تاريك و سياه زمانه، نور متجلى براى آگاهى و حقيقت يابى و مشعلى فروزان براى روشنگرى و هدايت گرى.
اداره مجله اورال افتخار آن را داشت كه در چاپ اولين شماره خود در جنوری 2014ميلادى، صفحاتى را به معرفى آثار و شخصيت اين استاد گرانمايه، حضرت صاحب قلم، علامه فيض محمد كاتب اختصاص داد. با تاكيد فراوان بر ارزشمندى آثار گران‌بهاى وى، بايد شخصيت برجسته علمى و فكرى اش نيز بازشناسى و تبين شود. تمامی آثار، نوشته‌ها و دست‌آوردهاى عظيم‌اش، گردآورى، بررسى، تحقيق، تدوين، چاپ، نشر و رسانه‌اى گردد. دُر گرانقدرِ پدر تاريخ معاصر كشور، بايد به جهان و جهانيان معرفى گردد و بنياد علمى و تحقيقى بنام علامه كاتب براى شناسايى انديشه و تفكرات عالمانه و آثار گهربارش تأسيس شود. در حق اين دانشمند برجسته در اواخر حيات شريفش، جفا و ستم صورت گرفت؛ ولى اكنون بايد ياد و خاطرۀ وى جاودانه، متداوم و گرامى داشته شود. اداره مجلۀ اورال، با كمال امتنان، خدمات و زحمات مسئولان مركز فرهنگى علامه كاتب را ارج مى‌دهد و ضمن تقدير و تشكر از تلاشهاى صادقانه آن‌ها، براي‌شان از پروردگار متعال، سلامت و توفيق مسئلت مي‌نمايد.
درود بر خدمتگزاران صادق مردم و سرزمين
فبروری 2015، امستردام
