گردشگری و اهمیت آن در رشد اقتصاد افغانستان
درجهان متمدن و آمیخته با مدیریت مدرن امروزی، گردشگری نقش بس مهم و ارزشمندی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. در دنیای امروزی، گردشگری به عنوان منبعی درآمدزا و صنعتی شغل آفرین، از اهمیت و جایگاه ویژه ای در سطح جهان برخوردار شده است. به بیان دیگر، توسعه گردشگری، رشد اقتصادی، افزایش منابع عایداتی و توسعه تعامل انسانی را به دنبال خواهد داشت.
با در نظرداشت ارتقاي سطح رفاه اجتماعی، مردم كوشش در مصرف عايدات اضافی شان از مجراي سفر برای گردش و سياحت به شهرها و يا نقاط دیگر در جهان مي کنند. گسترش فرهنگ شهرنشینی، صنعتی شدن جوامع،توسعه خانه های دوم و تداوم نقل مكان به شهرهای مدرن و مرفه کشورهای مختلف، دشواري ها و هزینه هایی را برای این شهرها و ساکنان آن تحمیل می کند. بنابرين جستجوی راه های عايداتي، عمده ترين دغدغه ذهني و فعاليت هاي اداري در چوكات مدیریت شهری تلقي و ارزيابي مي گردد كه این امر مهم با فراهم كردن فضا و بستر لازم برای پيدايش عايد شاروالي ها متكي به پاليسي و اقدامات مورد نياز، در طولانی مدت، عاید آفرین می شود.
صنعت گردشگری باید بصورت علمی برنامه ریزی و مدیریت شود تا اقدامات لازم و هماهنگی های مورد نیاز در سطح شهر توریست پذیر برای ارائه خدمات و امکانات به گردشگران و افزایش منابع عایداتی از این طریق، فراهم گردد. جاذبه های مختلف و متفاوت باستانی، فرهنگی، اجتماعی، طبیعی، برخی از جاذبه هایی که با استفاده از تکنالوژی مدرن در یک شهر توریست پذیر ایجاد می شوند و نیز معماری یک شهر یا دهکده و حتی خود ساکنان آن نیز می توانند جاذبه ای برای گردشگردان باشند و هرکدام گردشگران خاص را به سوی خویش فرا بخوانند.
درآمد مستقیم و غیر مستقیم صنعت گردشگری در شهرها بسیار متنوع اند و باعث ایجاد اشتغال و کار برای مردم محل می شوند؛ از محل سكونت، غذا، حمل و نقل و خدمات مختلف جانبي تا فروش تحفه و سوغاتي و موارد مختلف ديگر همگی درآمدهای هنگفتی را در پی دارند که چرخش هرچه بیشتر پول در منطقه توریست پذیر را ممکن می سازد. بهتر آن است که سنجش و مدیریت خواست ها و ضروریات مسافران و گردشگران از سوی نهادهای فعال در بخش گردشگری به صورت مداوم و یکنواخت صورت گیرد.
درشهر ها و ولايات مختلف افغانستان اما علیرغم وجود جاذبه های متعدد تاريخي و طبیعی، تا كنون هيچ اقدامي جهت جذب توريست و برنامه ریزی صنعت گردشگری كه سبب جلب رضایت گردشگران شود و نیازهای آنان رفع كند، انجام نشده است. با آنکه بناهاي تاريخي و آبدات باستاني و تاراج موزیم ها در سطح گسترده ای در افغانستان صورت گرفته، این کشور هنوز هم بدلیل داشتن جاذبه های فراوان تاریخی و طبیعی، یکی از مناطق جذاب و متفاوت برای گردشگران به شمار می رود، هرچند ممکن است از نظر جذب توریست، در رده آخر قرار داشته باشد. در افغانستان با توجه به وجود جاذبه های متعدد و منحصر به فرد برای صنعت گردشگري مانند آثار باستاني با قدامت چندين هزار ساله، امکان توسعه گردشگری وجود دارد؛ جاذبه هایی که می توانند افغانستان را به مرکزی متفاوت و بسیار جذاب برای گردشگران در سطح منطقه و جهان تبدیل کنند.
اساس تعريف جهاني داشته هاي گردشگري، متعلق به میراث مشترک بشر است، حكومت هايی که این ميراث در محدوده شان وجود دارد، وظایف و قوانين خاصی در قبال آن ها دارند. متاسفانه حكومت هاي كشور ما در طول تاريخ همواره در اين زمينه بی توجهی کرده اند که در نتیجه آن مردم امروزي و نسل هاي آينده اين كشور از افتخارات ارزشمند ملي، تاريخي، معنوي و منابع ارزشمند اقتصادي و رفاهي محروم خواهند شد. هرگاه حكومت فعلي و نهادها و مسولان مربوطه، همان مسير قبلي را ادامه دهند، با درنظرداشت سطح آگاهي كنوني از اهميت و ارزش معنوي و اقتصادي صنعت گردشگري، بايد مورد پيگرد و پرسش قرار بگيرند. در صنعت گردشگری باید فرهنگ بومی و اصیل منطقه و داشته های تاریخی-طبیعی به گونه ای حفاظت و مدیریت شوند که بتوانند رضایت گردشگران را فراهم کرده و آنان را ترغیب به سفر دوباره به منطقه کنند. بدون ترديد دستیابی به توسعه صنعت گردشگري در یک شهر یا یک كشور، نیازمند یک راهكار منطقی و همراه با مديريت فعال و برنامه ریزی مفيد با درنظرداشت تمام منابع موجود و در چوكات روندی متداوم می است.
در حال حاضر یگانه راهکار برای ايجاد و رشد گردشگری در شهر هاي مختلف افغانستان، بهره برداری از نقاط قوت و ظرفيت هاي حاضر و فرصتهای پیش آمده است، البته در ضمن اینکه باید در راستاي حل مشکلات موجود و هموار شدن زمينه رشد صنعت گردشگري و رفع تهدیدات امنيتي در مناطق و شهرهاي توريستي و ارائه راه حل های مناسب جهت برونرفت از شرایط موجود، دقت و توجه ويژه صورت بگيرد. یقینا وجود جاذبه ها و فضاهای مناسب براي سير و بازدید، گام نخست صنعت گردشگری و سپس رشد آن است و به صورت آنی و به یکبارگی نمی توان این صنعت را توسعه داد. درست در زمانی که مسئله امكان، کاهش و سپس قطع كامل كمك هاي بين المللي مطرح است، باید به دنبال راه هایی گشت که بتوانند مردم افغانستان را از لحاظ اقتصادی به خودکفایی برسانند. در شرايط حاضر یکی از راهكار هاي مناسب، بهره گیری از جاذبه های گردشگري موجود برای رشد صنعت گردشگری بخصوص در شهرهای امن منحيث جاذبه هاي قابل بازدید برای كتله هاي بزرگ گردشگران داخلي و خارجي است. حكومت مركزي، ادارات محلي، نهادهاي مربوطه و شاروالي ها باید به عنوان مديران اداره شهر، در كنار اطلاع رسانی و تبليغات صحیح و دقيق به مردم محل و گردشگران و نیز گسترش فرهنگ پذیرایی از گردشگران در همه ساحات، به بسترسازی جهت رشد و توسعه زیربنا های مورد نیاز گردشگری اقدام و كمك كنند.
برای دانستن اهمیت و ارزش آثار تاریخی و باستانی در جذب گردشگران، کافیست به این درک برسیم که توریستان در بدل مخارج و هزینه هایی که برای سفر به یک شهر متحمل می شوند، چه توقعاتی دارند. اغلب گردشگران بخاطر لمس، تجربه، آشنایی و بازدید از جاذبه های تاریخی، فرهنگی، رسوم و عنعنات و دیدن شیوه های زندگی ساکنان سایر مناطق، اقدام به مسافرت می کنند. گردشگر به جاهايی سفر مي كند كه معني و اهميت واقعي و حقيقي را دارا باشد. بنابراين چنانچه ما درپي ايجاد ساحات گردشگرپذیر باشيم، مي بايد مناطق تاريخي و باستاني خويش را مجهز و دارای امکانات مورد نيازبسازيم. ضروریات گردشگران را فهمیده و در راستای مرفوع سازی آنها تلاش کنیم، البته نباید فراموش کرد که انتظارات و توقعات گردشگران از یک ساحه توریستی تا ساحه دیگر یا از یک شهر تا شهر ديگر متفاوت است. چون شهرها هم منابع و جاذبه‌هاي مختلفي برای گردشگری دارند. با شناخت نيازهای مسافر مي‌توان براساس ظرفيت های موجود، برنامه‌ريزي كرد. اماکن تاريخي كه در داخل و يا اطراف قريه ها، ولايات و یا حتی در بطن آنها قرار دارند، علیرغم قدامت طولانی و هويت باستاني، به تنهایی نمی توانند گردشگران را به سوی خود جذب کنند و باید امکانات و تسهیلات رفاهی و خدماتی در اینگونه مکان ها به بهترین وجه ایجاد و مدیریت شوند. از جانب دیگر ممکن است که این بناها به مخروبه هایی تبدیل شده باشند که نیاز به ترمیم و بازسازی دارند، اما در افغانستان تا کنون هیچ نهادی توجهی در این زمینه نداشته است. به همین دلیل به نظر می رسد که باید ظرفيت ها و منابع قابل توجه گردشگری و آموزش رشد و توسعه این صنعت در سيستم و ميتود درسي معارف و تحصیلات عالی افغانستان شامل گردد. بي كفايتي و غفلت را در اين زمينه كاهش بايد داد تا ظرفيت و استقلال منابع اقتصادي كشور افزايش یابند، زیرا وابستگی به كمك هاي بين المللي هيچگاهي منبع مطمئن، دايمي و ماندگار نيست. عوايد و درآمد مستقيم و غيرمستقيم و ظرفيت اشتغال زايي منابع توريستي در افغانستان، قابل ملاحظه و بسيار زياداند. از محل اقامت و حمل و نقل و خدمات جانبي تا در آمدهاي فروش هدايا و سوغاتي و ديگر موارد درآمدزايي که این صنعت دارد، همه می توانند ماشين اقتصاد محلي و ملي را فعالتر سازند.
ساحات تفریحي، منابع طبیعی ، ورزشي، ايجاد پارك هاي زيبا و زمینه سازی برای سرمایه گذاری در زمینه توسعه گردشگری، باعث توسعه و رشد گردشگري شهری مي گردد. بسیاری از كشور ها حتي در ساحاتي كه هيچگونه جاذبه تاريخي و باستاني ندارند، با ايجاد جاذبه ها و زيبايي های مصنوعي، در رشد صنعت گردشگری به موفقیت های بزرگی دست یافته اند و سالانه میلیارد ها دالر از همین طریق به دست می آورند. مثال بارز آن شهر دبي در امارات متحده عربي و خيلي شهرهاي ديگر دنیا است. در چنین شهرهایی، داير نمودن فستیوال ها و همایش هاي مختلف و متعدد بین المللی در راستايي ايجاد تعامل و ایجاد انگیزه در گردشگران از طریق ارتباط بین وضعیت گذشته و حال، نقش مهمی را در جذب گردشگران بیشتر بازی می کند.
لازم است تا با رشد و توسعه گردشگری توسط نهادهاي فرهنگي، شاروالي ها، نهادهای فعال در زمینه گردشگری، تزئین شهر با نمادهای فرهنگی و نیز ايجاد محيط و فضايي شاد و تفريحي، اذهان عامه را بسوي استقبال از توريست ها رهنمون شد. خوشبختانه برگزاري جشنواره هاي محدود سارك و راه ابريشم در باميان در طي چند ماه و خصوصا روز هاي گذشته محكي خوبي بود تا افغانستان نيز در مقياس كوچك و محدود ولي ارزشمند و مفيد، طعم شيرين اين تجربه را حس كند كه نبايد بي تفاوت و بدون دست آورد پايدار از كنار اين تجربه موفق گذشت. بنابر گزارشات منتشر شده در برخی از رسانه ها، بيشتر از شصت هزار گردشگر داخلي و خارجي از كشورهاي مختلف در حضور رسانه ها و نمایندگانی از كشورهاي عضو سازمان سارك، دومين جشنواره سارك و هفتمین جشنواره راه ابريشم در بامیان را در فضايي مملو از شادماني و اطمينان نظاره كردند و لذت بردند. اين يك موفقيت بزرگ براي ساكنان محل و مردم افغانستان است و روزنه روشنی براي گام نهادن در مسير كشف و توجه به منابع و ظرفيت هاي عظيم عايداتي و اقتصاد مبتنی بر گردشگري در اين كشور و به خصوص در باميان به شمار می رود. دولت بايد در اين زمينه بگونه جدی توجه کند و با تعيين اهداف كوتاه و دراز مدت، اين ظرفيت را مبدل به منبع عایداتی پایدار برای كمك به اقتصاد ملي و افزايش اشتغال زايي كند و در نقاط ديگر كشور نيز از اين تجربه تا حد امکان بهره برداری کند. توريزم شهري در شرايطي مبدل به عايد مطمئن و ثابت مي گردد كه زيربناها و ظرفيت هاي مورد نياز را ارتقا بدهيم. اغلب توريست ها، زماني شهري را منحيث مقصد بازديد تعیین می کنند كه در كنار خدمات صحي و اقامتي، امکانات سرگرمي و تفريح و سهولت حمل و نقل آسان و راحت نيز مهيا باشد. روی این ملحوظ، باید نهادهای مختلفی در کنار شاروالی ها برای رشد و توسعه گردشگری بویژه از نوع شهری آن باید بگونه هماهنگ و منسجم فعالیت کنند.
