بامیان؛ نماد عصر باستان در دنیای امروز

بامیان ولایتی امن در مرکز کشور است که به نسبت داشتن آثار فراوان تاریخی و مناظر زیبای طبیعی، از شهرت فراوانی در سطح جهان برخوردار است.
گذشته از باستانی بودن بامیان، اگر این شهر نام دیگری میداشت، شاید شهر الیکین می بود، زیرا در قرن 21 و در عصرانترنت، باشندگان آن شب ها خانه هایشان را با نور الیکین و چراغ موشک(نوعی دیگر از چراغ های تیلی قدیمی) روشن می کنند.با آنکه بامیان از شهرهای مهم توریست پذیر در سطح کشور به شمار می رود و سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است، اما تا هنوز هم از اهمیت چراغ موشک و الیکین در این شهر، کاسته نشده است.شاید برای گردشگرانی که به بامیان سفر می کنند، تاریکی شب های این ولایت و نور لرزان چراغ موشک و الیکین که از پنجره های خانه هایساکنان این شهر به بیرون درز می کند، نوعی تفریح به حساب آید، زیرا ممکن است در شهرهایی که این توریستان زندگی می کنند، نور برق تفاوت میان شب و روز را از بین برده باشد.اما استفاده از این چراغ های سنتی برای باشندگان بامیان نه تنها تفریح و تنوع نیست بلکه آنان را به اجبار در عصر باستان نگهداشته است. دانشجویان در این شهر باستانی هماننددوران ابوعلی سینای بلخی و البیرونی در روشنی چراغ های تیلی سنتی درس می خوانند و دهقان های آن در شعاع مهتاب به آبیاری زمین هایشان می پردازن.با این وجود شماری از شهروندان بامیان شاکی اند که بدلیل استفاده از چراغ های تیلی و دود ناشی از آن به امراض مختلفی از جمله سردردی و مشکلات تنفسی دچار شده اند.این تنها مشکلی نیست که نبود برق در بامیان بوجود آورده است. کسبه کاران بازار بامیان نیز می گویند که به نسبت نبود برق شهری در این ولایت، کسب و کار آنان بخوبی پیش نمی رود.
خداداد از دیگر شهروندان بامیانی که در بازار مرکز این ولایت نجاری دکان نجاری دارد می گوید:" با وجودیکه برق یکی از نیازمندی های اساسی برای زندگی در عصر حاضر به شمار می رود، کسبه کاران بامیانی از نعمت برق دولتی محروم اند".

او افزود که به دلیل نبود برق صنعتی نمی تواند از وسایل پیشرفته و مدرن برقی استفاده کند.به گفته او؛ برق جنراتوری که در بازار بامیان عرضه می شود، کیلو وات 45 افغانی است و تعداد زیادی از کسبه کاران، توان پرداخت آن را ندارند.نمای بازار بامیان از طرف شب بیشتر به کاروانسراهای قدیم می ماند. بر سر دروازه بیشتر دکان های این بازار یک الیکین کم نور آویزان است. هوتل داران نیز پس از خاموش کردن جنراتورهایشان، یک الیکین را تا صبح در سالن عمومی هوتل روشننگه میدارند.
ماما نجف هوتل دار با سابقه در بازار بامیان می گوید که بدلیل نبود برق دولتی، شبها تا ساعت 10 از جنراتور شخصی استفاده می کند اما پس از آن از چراغ تیلی الیکین استفاده می کند.بامیان در مرکز کشور با داشتن صدها آبده تاریخی و مناظر زیبای طبیعی از هوای پاک و بدون آلودگی نیز برخوردار است .نگرانی هایی وجود دارد که افزایش استفاده از جنراتورهای دیزلی در کنار مصارف هنگفتی که بر می دارد، به محیط زیست و هوای پاک این ولایت نیز صدمه خواهد زد.
زهرا حسینی فعال مدنی در بامیان گفته است که بامیان دارای منابع سرشار آبی است و دولت می تواند با ایجاد بندهای برقدر این ولایت هم مشکل بی برقی را مرفوع بسازد و هم از آلودگی محیط زیست جلوگیری کند.
تا چهار سال قبل اداره ای بنام آمریت برق که زیر مجموعه ریاست برق ولایت پروان به شمار می رفت در مرکز بامیان فعالیت داشت و در سالهای 1385 تا 1386 برای مدتی کوتاه توسط دو پایه جنتراتور خدمات محدودی به بازاریان بامیان ارائه کرد اما به زودی از فعالیت باز ماند.
تا کنون چندین بار بند برق شش پل در مرکز بامیان که می تواند برق مورد نیاز بسیاری از قریه های مرکز این ولایت را تامین کند افتتاح شده اما هر بار کار عملی آن متوقف شده است.نخستین پروژه برق آفتابی در بامیان با ظرفیت تولید بیش از یک میگاوات برق سال گذشته در مرکز این ولایت به بهره برداری سپرده شد.
این مرکز تولید برق که با هزینه 15 میلیون دالر امریکایی از کمک های زیلاند جدید ساخته شد، در حال حاضر مربوط به شرکت برشنا است و تنها برای 1500 خانواده در ساحات شهر جدید، حیدر آباد و ریگشاد مرکز این ولایت، برق می دهد.
پیشتر نیز یک نیروگاه برق بادی در بامیان با ظرفیت تولید 25 کیلو وات برق به بهره برداری سپرده شد که به 350 خانواده در قریه آق رباط این ولایت برق رسانی می کند.
با این حال شهروندان بامیان قیمت صرفیه برق برای بسیاری از باشندگان این ولایت را سنگین خوانده اند.
ابراهیم خلیلی عضو پیشین شورای ولایتی بامیان گفته است با آنکه پروژه برق آفتابی پانزده میلیون دالر هزینه برداشته و لین کشی آن هم توسط مردم صورت گرفته، بازهم قیمت صرفیه برق برای خانه های مسکونی کیلو وات 16 افغانی و برای ادارات دولتی و اماکن تجارتی کیلو وات 45 افغانی است.بر اساس گفته های او؛ دفتر ولایت بامیان زمانی که از این برق آفتابی استفاده میکرد، در یک هفته 20 هزار افغانی مصرف کرده بود که همین علت باعث شد تا شرکت برشنا جنراتور شخصی دفتر ولایت را دوباره فعال کند.
از سوی دیگر سید مرتضی سرمد رئیس شرکت برشنا در بامیان در واکنش به گفته های شهروندان و هوتلداران بامیان اما استفاده از الیکین در مرکز این ولایت را رد کرده است.او گفت که خدمات برق رسانی در مرکز بامیان تکمیل شده و در حال حاضر 1500 خانواده در مرکز این ولایت از دو پروژه برق آفتابی و جنراتوری استفاده میکنند.
او تاکید کرد که عرضه خدمات برق در بامیان نسبت به گذشته بهتر شده و هم اکنون مردم در ولسوالی ها و قریه های دور دست این ولایت هم منابع برق آفتابی و دیزلی دارند. باشندگان بامیان بارها نسبت به نبود برق شهری در این ولایت اعتراض کرده اند.
سه سال قبل فعالان مدنی بامیان در یک حرکت مدنی اعتراض آمیز نسبت به نبود برق در این ولایت، الیکین بزرگی را در چهار راهی سر بازار این ولایت نصب کرده و آنرا چوک الیکین نام گذاری کردند.ارسال یک الیکین به بارک اوباما رئیس جمهوری امریکا و اسماعیل خان وزیر وقت انرژی و آب افغانستان از دیگر اعتراضات مدنی است که در این راستا صورت گرفته است.